Bel
Türkiye Türkçesi – Tatarca Sözlük (Ganiyev, 1998)
bel
I и. 1) бил; 2) тау билтере; 3) корабның урта өлеше □ bel bağı билбау ◊ bel bağlamak (кемнеңдер) ярдәменә ышану
belII и. ишарәт
belIII и. мәни, сперма
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü (Ercilasun, 1991)
bel
Türkiye Türkçesi: bel
Azerbaycan Türkçesi: bel
Başkurt Türkçesi: bil
Kazak Türkçesi: bel
Kırgız Türkçesi: bel
Özbek Türkçesi: bel
Tatar Türkçesi: bil
Türkmen Türkçesi: bḯl
Uygur Türkçesi: bäl
Rusça: poyasnitsa taliya
Azerbaycan Türkçesinin Açıklamalı Sözlüğü (Orucovun, 2006)
bel
I. is.
1. Bədənin ortası, qurşaq bağlanan yeri. İncə bel. Beli ağrımaq. Belinə qayış bağlamaq. Belə qədər suya girmək. – Bu süngünü onlar sağ tərəfdən bel qayışlarından asmışdılar. Ə.Əbülhəsən. Belində qəbzəli xəncər olan bir kişi içəri girdi. İ.Əfəndiyev.
2. İnsanın və bəzi heyvanların qarnının arxa tərəfi, sağrı ilə çiyinlər arasındakı hissə; dal. Əyri bel. Beli bükülmüş. Yükü atın belinə qaldırmaq. – Elə, obaya səs düşür. İgidlər at belinə qalxır. M.İbrahimov. ..Kürən at belində ağırlıq hiss etməyib yolun çoxusunu oynaqlayır. S.Rəhimov. • Bel sümüyü anat. – onurğanın ayrıca sümüyü. Bel sütunu anat. – insanda və bəzi heyvanlarda: bel ortasındakı bir-birinin içinə keçmiş sümük və qığırdaqlardan ibarət onurğa sümüyü.
3. məc. Hündür dağın iki təpəsi arasındakı əyrilmiş yer və alçaq keçid. Şehli kəndinin sağ tərəfində yalın beli ilə xırmanlar salınmışdı. S.Rəhimov. Baxsanız a, beli çökmüş yamaca; Sinəsində şən quzular bəslənir. A.Şaiq. Min Qazaxda köhlən ata; Göy yaylaqlar belinə qalx. S.Vurğun.
4. məc. Dövrə, ətraf. Şəhərin belinə yarımqurşaq kimi dolanan minlərcə sahil işıqları yerə səpilmiş ulduzlar kimi sayrışırdı. M.Hüseyn. ‣ Bel bağlamaq – güvənmək, inanmaq, etibar etmək, arxalanmaq, arxayın olmaq, xatircəm olmaq. Sənin qapında Firəngiz həqir cariyədir; Günəş də xidmətə bel bağlamış dilü candan. Heyran xanım. [Bayram:] Zalxa hiyləgər arvaddır, ona bel bağlamaq olarmı? M.F.Axundzadə. Naçalniklərə, pristavlara, yasavullara bel bağlamaq olmaz. Ə.Haqverdiyev. Bağlamaq bel, ya güvənmək çox çətindir zahidə. C.Cabbarlı. Beli bükülmək – 1) qocalmaq; 2) ağır müsibət, bədbəxtlik, fəlakət üz vermək. Beli sınmaq (qırılmaq) məc. – bax beli bükülmək 2-ci mənada. [Xan:] Məmməd, belimiz sındı, – dedi, – görürsən, Ağası duz-çörəyimi itirib, necə namərdlik elədi. Çəmənzəminli. Belinə çöpdən dirək – görülmüş bir işə qarşı istehzalı münasibət bildirən ifadə. Çox əziyyət çəkirsən, belinə çöpdən dirək. Ə.Haqverdiyev. Belini bükmək məc. – ağır bir fəlakətə, bədbəxtliyə, müsibətə məruz qalaraq qocalmaq, ruhən və cismən sarsılmaq. Belini sındırmaq (qırmaq) məc. – çox ağır mənəvi zərbə vurmaq, son dərəcə sarsıtmaq, bədbəxt etmək.
II. is. Sağ və ya sol yanında ayaqla basmaq üçün çıxıntısı olan uzun saplı qazma aləti. Dəmir bel. Bel ilə belləmək. – Ulduz həyətə girərkən [ana] hasarın yanında əlində bel yer qazırdı. Ə.Məmmədxanlı. Fəhlələr işə başladılar. Çoxu yeri bel ilə qazırdı. Ə.Sadıq. ‣ Əlinə bel vermək məc. – qızışdırmaq, təhrik etmək. Dəliyə yer ver, əlinə bel. (Ata. sözü).
Azerbaycan Türkçesinin Sinonimler Sözlüğü (Çakıroğlu, 2013)
bel
dal
{arka}
Pamukkale Azerbaycan Türkçesi - Türkiye Türkçesi (ADT versiyonu)
bel
bel
İngilizce—Türkçe Sözlük (FreeDict, 2017)
bel /bɪɡˈəʊniə/
1. kls Belgium.
İngilizce—Türkçe Sözlük (Anonim)
bel
bel
Özbekçe—İngilizce Sözlük (Dirks, 2005)
bel
1: the lower back, abdomen, waist; belt; pocket; side; middle; (fig.)
2: (Persian) shovel. ~ o'roq scythe.
Kırgızca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Yudahin)
bel
1. bedenin kuşak bağlanacak eri ; bel ; kumurska bel : ince belli endamlı (kadın) (harfiyen : karınca bel) ; bel kuda bk. kuda ; duşmanga bel aldırba : düşmana zafını belli etme ! , düşman karşısında kendini yiğit göster ; bel çeç- : giyimi çıkarmak , soyunmak ; künütünü bel çeçpey folk. : geceli gündüzlü soyunmayıp ; 2. umut ; arka (istinatgah) ; tutma , kayırma ; bel bayla yahut bel buu- : bir işe tamamiyle sarılmak , ciddiyetle , azimle girişmek ; sağa bel bayladım : bütün umudumu sana bağladım ; bel baylagan beli bar , bekip catan ceri bar folk. : dayanacak adamı var , sığınacak yeri var ; bel baylagan beli oşol , bek işengen eri oşol folk. : o onun arkasıdır , o , onun güvendiği bahadırdır ; bul söz maa bir az bel bolo tüştü : bu söz bana cesaret verdi ; 3. dağ geçidi ; dağ sırtı ; bel aş- : geçidi geçmek , aşmak ; aç bel : yaşayanları bulunmıyan dağ sırtı : bel baskak bk. baskak.
Uygurca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Kurban, 2016)
bel
Bel. Atning béli – Atın beli. Bel baghlimaq – 1) Kuşanmak, 2) Girişmek, koyulmak, başlamak. Bel kötermistin ishlimek – Durmadan çalışmak. Béli aghrimas – Tembel. Taghning bélide – Dağın üstünde. Bel ashmaq – Dağ geçidini geçmek.
Karaçay-Malkarca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Nevruz, 1991)
bel
1.Bel, yarı, yarısı. ~i iñiçge: beli ince, ~ omurav: bel omuru, ~i talğan: beli tutulan, beli yorulan, ~bav: belbağı, kemer, çelekni ~inden bir süt: kovanın yarı beli kadar süt, yarım kova süt, ~ine deri batmakğa bathandı: beline kadar çamura batmış, ~ avruv: bel ağrısı. 2. (malk.) kürek, bel küreği.