Ömür
Türkiye Türkçesi – Tatarca Sözlük (Ganiyev, 1998)
ömür
и. гомер; ömrü oldukça исән чакта
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü (Ercilasun, 1991)
ömür
Türkiye Türkçesi: ömür
Azerbaycan Türkçesi: ömür
Başkurt Türkçesi: yäşäv ğumir
Kazak Türkçesi: ömir
Kırgız Türkçesi: ömür
Özbek Türkçesi: ümr häyàt
Tatar Türkçesi: yäşäv ğomir
Türkmen Türkçesi: ömür
Uygur Türkçesi: ömür
Rusça: jizn'
Azerbaycan Türkçesinin Açıklamalı Sözlüğü (Orucovun, 2006)
ömür
is. [ər.]
1. İnsan, heyvan və ya bitkinin doğuluşundan ölümünə qədərki fizioloji vəziyyəti; həyat. Ömürdür, biri az yaşayır, o biri çox yaşayır. T.Ş.Simurq. Hayıf ömür qısa, arzu genişdir; Kim bu qayğı ilə titrəməmişdir. M.Müşfiq. • Ömür yoldaşı – arvad, zövcə, həyat yoldaşı. Ağlını başına vursun, görsün ki, tapdığı adam onunla ömür yoldaşı olacaqmı? Mir Cəlal.
2. Ömrümdə, ömründə şəklində – heç bir zaman, heç vaxt, qətiyyən. Ömründə gəlməyib doğru dilinə. Q.Zakir. [Naşad] ömründə bu qədər sərt və dikbaş bir qadın görməmişdi. S.Hüseyn.
3. Ömrüm-günüm şəklində – nəvazişlə, mehribanlıqla müraciət. [Qadın Tahirə:] Bəs mənim balamı niyə gətirmədin, ömrümgünüm? M.Hüseyn. ‣ Ömür (ömrü) bada getmək – ömrün hədər keçdiyinə təəssüf bildirir. Könül verdim hər bivəfa yadlara; Hayıf oldu, ömür getdi badlara. M.V.Vidadi. Ömür keçirmək (sürmək) – yaxşı və rahat yaşamaq; ümumiyyətlə, yaşamaq, həyat sürmək. Sür ömrünü, çək ləzzətini, can ələ düşməz. Ə.Qəmküsar. İkisi də əl-ələ verib, şad və xürrəm diriliyin geniş bağında ömür sürürdülər. Çəmənzəminli. Telli .. dörd il bundan əvvəl İslamın evinə gəlmiş, yalnız iki ilini bəxtiyar bir gəlin kimi ömür sürmüşdü. S.Hüseyn. Ömür vermək – həyat vermək, can vermək, yaşatmaq. Donbas bizə kömür verir; Ocaqlara ömür verir. M.Müşfiq. Ömür (ömrü) yarıdan keçmək – ömrün keçməsinə təəssüf bildirir. Baş ağardı, ömür keçdi yarıdan; Qurtarmadım hərgiz ahü zarıdan. Q.Zakir. Ömrü uzanmaq – daha çox yaşamaq, ömrü uzun olmaq. Bülbülün səsi kimi; Qaynayır incə səsin; Sanki ömrüm uzanır; Uzandıqca nəfəsin. Ə.Cavad. Ömrü vəfa etməmək – az ömür sürüb arzusuna, ümidinə yetişməmək, istədiyini, gözlədiyini görməmək, nəsib olmamaq. Ömrüm (ömrün, ömrü...) boyu (uzunu) – 1) həmişə, daima, bütün həyatım (həyatın, həyatı) boyunca. Ömrüm boyunca sənə minnətdaram. Ömrü boyunca işləyib; 2) heç bir zaman, heç bir vaxt. Ömrüm boyu unutmaram. Ömründə bir gün görməmək – ömrü boyu əzab-əziyyət çəkmək, xoş gün görməmək. [Balaş:] Yazıq nə hala düşmüş, necə də saralmış, solmuş, [Sevil] ömründə bir gün görməmiş(dir). C.Cabbarlı. Ömrün (ömrünüz) uzun olsun! – xeyir-dua, təşəkkür məqamında işlədilir. [Mirzə Səfər:] Ağa, məsləhətiniz çox gözəldir, ömrünüz uzun olsun, siz həmişə mənim uşaqlarımın qeydinə qalıbsınız. Ə.Haqverdiyev. Ömrünü çürütmək – uzun zaman vaxtını boş keçirmək. [Gəray bəy Cəlala:] Oğul, mən bilirəm, sevdaya düşən; İnsanlar ömrünü çürüdür bəzən.. S.Vurğun. Ömrünü sənə (sizə və s.) bağışladı – öldü, canı çıxdı.
Azerbaycan Türkçesinin Sinonimler Sözlüğü (Çakıroğlu, 2013)
ömür
həyat, dirilik, varlıq
{hayat, dirilik, varlık}
Pamukkale Azerbaycan Türkçesi - Türkiye Türkçesi (ADT versiyonu)
ömür
ömür
Kırgızca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Yudahin)
ömür
a. hayat, ömür; ömürü uzun barbağan: uzun yaşamadı; en ömürdö bolboğon: hiç görülmemiş, ömürde olmamış; ömür bayanı: hal tercemesi, biografya.
Türkmencenin Açıklamalı Sözlüğü (Kyýasowa, 2016)
ömür
at. 1. Biriniň ýaşaýyş döwri, mütdeti. Ömür öwreder, zähmet baýadar (Nakyl). Atanazar aga ömrüniň köpüsini miraplykda geçirdi (H. Ysmaýylow). 2. hal,göç.m. Hiç haçan, asla. Olar sen diýip gelmeýärler, olar men diýip gelýärler, olar ömürem seniň gapyňdan garajak adamlar däl (H. Derýaýew). 3. hal, gepl.d. Hemişe, mydama, elmydama. Ol ömür maňa geňeşip iş edenok. Arça ömür gök öwsüp oturýar. 4. Ulanmak möhleti. Şu matadan tikilen köýnegiň ömri uzak eken.
‣ Ömrüňe bereket! Harman alyp duran adama "çäjiňe bereket!" diýlende, onuň minnetdarlyk bildirip aýdýan jogaby. Ömrüňi kül etmek biri ýa-da bir zat üçin köp azap çekmek. Ömrüň uzak bolsun! Biriniň uzak ömür sürmegi arzuw edilip aýdylýan alkyş. Ömür sürmek ýaşamak, ýaşamagy dowam etmek. Adam ogly dünýä gelen, Ömür sürse rahat bilen (Mätäji). Ömür tanapy kesilmek (üzülmek, gyrylmak) ýogalmak, aradan çykmak.
Uygurca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Kurban, 2016)
ömür
a. Ömür. Ömür köchürmek – Ömür geçirmek; yaşamak. Ömrümde körgen emesmen – Ömrümde görmüş değilim. Qisqa ömür – Kısa ömür. Uzun ömür – Uzun ömür.
Karaçay-Malkarca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Nevruz, 1991)
ömür
1. ömür, eski. Boşha ~ iydik: boşuna ömür harcadık, ~ümde körmegen zatım: ömrümde görmediğim şey, ~de da unutmam: ömrüm boyunca unutmam, ~den beri da alaydı: eskiden beri öyledir, Kafkazda ~leden beri caşağan halkla: Kafkas'da eskiden beri yaşayan halklar, ~ nöger: hayat arkadaşı (eş), ~ü kısha bolluk!: ömürü kısa olasıca!, ~üñ uzak bolsun: ömrün uzun olsun. 2. asır, çağ. Bizni ~: bizim asrımız, cıyırmançı ~: yirminci asır, ozğan ~: geçen asır, orta ~le: ortaçağ, ~le uzağına: asırlar boyunca.