Uzun
Türkiye Türkçesi – Tatarca Sözlük (Ganiyev, 1998)
uzun
с. 1) озын; uzun etek озын итәк; 2) дәвамлы, озак дәвам иткән, озын; uzun ömür озын гомер □ uzun boylu 1) озын буйлы; 2) күч. озак вакыт, озак uzunca с. озынча
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü (Ercilasun, 1991)
uzun
Türkiye Türkçesi: uzun
Azerbaycan Türkçesi: uzun
Başkurt Türkçesi: ozon täräşli
Kazak Türkçesi: uzın
Kırgız Türkçesi: uzun
Özbek Türkçesi: uzun
Tatar Türkçesi: ozın täraşli
Türkmen Türkçesi: uzın
Uygur Türkçesi: uzun
Rusça: dlinniy
Azerbaycan Türkçesinin Açıklamalı Sözlüğü (Orucovun, 2006)
uzun
sif.
1. İki ucunun arası çox, çox olan (qısa ziddi). Uzun ağac. Uzun ip. Uzun tir. Uzun saç. – [Laçın] əlində uzun bir dəyənək beş-altı baş keçi və qoyunu otarmağa aparırdı. H.Nəzərli. Ortada uzun, lakin ensiz ayaqaltı xalça salınmışdı. M.İbrahimov. // Uzunluğu bir qədər (lüzumundan) artıq olan. Uzun palto. Uzun köynək. Paltarın qolu uzundur, gödəltmək lazımdır. – Gülşad göyzəmin krepsatindən yaxası düyməli, uzun don geymiş(di). Ə.Əbülhəsən. // Boyca hündür, ucaboylu. Uzun qamət. Uzun boy. – Uzun, motalpapaqlı bir çoban, Sarxanı heç saymayır, ağzına gələni deyirdi. M.Hüseyn.
2. Uzunsürən, çoxsürən, uzun müddət davam edən. Uzun məruzə. Uzun tənəffüs. Uzun mübahisə. – Kəsilibdir, yoxdur səbrü qərarım; Bir saətim olub uzun illər, hey! M.V.Vidadi. Xülasə, uzun söhbətlər oldu, genə heç kəs bu sirdən agah ola bilmədi. Çəmənzəminli. // Zərf mənasında. Müəllimin getdiyi beş gündü. Bu günlər [Telliyə] çox uzun görünürdü. S.Hüseyn. ..Hər dəqiqəsi bir ömür qədər uzun görünən cəbhə vuruşmasından biryolluq qurtarmaq arzusu artırdı. H.Nəzərli. • Uzun sürmək (çəkmək) – uzun müddət davam etmək, çox davam etmək, çox çəkmək. [Xudayar bəylə Kərbəlayı Cəfərin] söhbəti çox uzun çəkdi. C.Məmmədquluzadə. Söhbət uzun sürmədi. Ə.Vəliyev. // Sürəkli, davamlı, arasıkəsilməyən. Təkərlərdən tükürpərdən uzun bir səs qopdu. M.Hüseyn. Telefon uzun bir zəng vurdu. B.Bayramov. // zərf Daim, arasıkəsilmədən, həmişə. Uzun danışmaq. – [Səfər:] Rəhmətliyin qızı, hələ uzun ağlayır. C.Cabbarlı.
3. Lüzumundan artıq, təfsilatlı. Uzun söhbət açmaq. Uzun təfərrüat. – Vuruşarkən uzun (z.) danışmaq mənə çox baha oturdu. M.Hüseyn. Uzun (z.) danışmayın, deyirəm sizə; Dərinizi soymaq borc olsun bizə. S.Rüstəm.
4. məc. Qurtarmayan, həlli çətin, tez başa gəlməyən; dolaşıq, yorucu. Uzun iş. Məsələ uzundur. Uzun həngamədir. – Bunların hamısı [evin təmirinə hazırlıq görülməsi] uzun işdi. C.Məmmədquluzadə. [Qaraş Mayaya:] Sağ ol ki, görən kimi ulduzun barışdı, axı, gəlin-qayınana işi uzun işdir. M.İbrahimov.
5. Uzunu şəklində – 1) uzunluğu, uzununa ölçüsü, boyu. Xalçanın eni bir, uzunu iki metrdir. – Tövlənin iyirmi səkkiz arşın uzunu, yeddi arşın yarım enidir. Qantəmir; 2) ...boyunca, ...davamınca, ...uzunluğunda. Küçə uzunu bir-birinin ardınca maşınlar düzülüb. Zal uzunu xalçalar döşənib. – Hər iki divar uzunu ağ parusin örtüklü stullar düzülmüşdü. M.Hüseyn. • İl uzunu – bütün il, ilboyu, bütün il müddətində. İl uzunu çalışmaq. Tədqiqat il uzunu davam etdi. İl uzunu onu görməmişəm. – [Alı Səfi bəyə:] Bizi xam tovlamışdın, il uzunu işlədib, bir qəpik də vermirdin... Daha indi bəy-zad dəbdən düşdü! Çəmənzəminli. İllər uzunu – illərcə. Ey illər uzunu çiçəksiz, otsuz; İlanlar yatağı olan Mil düzü! M.Müşfiq. ‣ Uzun sözün qısası ara s. mənasında – xülasə, bir sözlə, müxtəsər (danışılanlara yekun vurma məqamında işlənir). [Hacı Əhməd Almaza:] Bacıqızı, uzun sözün qısası, biz səndən incimişik. C.Cabbarlı. uzun... – mürəkkəb sözlərin uzunluq bildirən birinci tərkib hissəsi; məs.: uzunayaqlı, uzunbığlı, uzunsürən.
Azerbaycan Türkçesinin Sinonimler Sözlüğü (Çakıroğlu, 2013)
uzun
I. uca, hündür, qəlbi
{yüce, ulu, ulvi}
II. geniş
{geniş}
III. ətraflı, müfəssəl, geniş, hərtərəfli
{etraflı, ayrıntılı, geniş, donanımlı}
IV. davamlı, sürəkli
{devamlı, sürekli}
Pamukkale Azerbaycan Türkçesi - Türkiye Türkçesi (ADT versiyonu)
uzun
uzun
Özbekçe—İngilizce Sözlük (Dirks, 2005)
uzun
long; tall. ~ kosov lackey.
Kırgızca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Yudahin)
uzun
uzun, uzunluk; boyu uzun; uzun boylu; zunubuzdan cattık: uzanarak yattık; uzundan uzak, köpkö tuzak kılba: mızmız olma pısırıklık etme!; uzun sarı bk. sarı I; kısa eldin uçu, uzun eldin kıyırına cayılat: küçük memleketten çıkan bir şayia büyük memleketin kenarlarına kadar yayılır (yayıntı her yere gider).
Uygurca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Kurban, 2016)
uzun
Uzun. Uzunigha – Uzununa. Uzunigha késish – Uzununa kesme. Uzundin – Uzundan. Uzun müddetlik – Uzun müddetli. Uzungha sozulghan – Devamlı, uzun devam edecek olan. Uzundin bérige – Çoktan buyana. Uzundin melum – Çoktan belli. Uzun ötmestin – Çok geçmeden. Uzun yillar – Uzun yıllar. Uzun yillarghiche – Uzun yıllara kadar. Uzun ömür – Uzun ömür. Uzun qol – Orta parmak. Uzun qulaq – Kulağı delik. Uzun qulaqtin anglanghan xewerlerge qarighanda – Duyulmuş haberlere göre.
Karaçay-Malkarca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Nevruz, 1991)
uzun
uzun. ~ boylu: uzun boylu, ~ könçek: uzun pantolon, ~ bolmak: uzun gelmek, uzun olmak, çaçı ~: saçı uzun, ~ etmek: uzun yapmak, uzatmak, ~ ~ uzama/ uzamada cazama/cazamada beş butak/beş butakda beş capırak (bilm.): uzun uzun uzama/uzamada yazama (yazı yazan) /yazamada beş budak/ beş budakta beş yaprak (kol, el, parmaklar, tırnaklar), ~ iñiçge: uzun ince, ~ bıla kısxa: uzun ile kısa, keçele ~ künle kısxadı: geceler uzun günler kısa, ~ tişirıv: uzun kadın, ~ söznü kısxası: uzun sözün kısası, tili ~: dili uzun.
Dîvânü Lugâti’t-Türk Dizini (TDK)
uzun
uzun,I, 77, 448;II,'11, 78; III, 36, 89,121