Açmak
Türkiye Türkçesi – Tatarca Sözlük (Ganiyev, 1998)
açmak
ф. 1) ачу; 2) ачыклык киңлеген арттыру; 3) мәгълүм итү, ачыклау, бәян итү; 4) ачык (җете) итү
Arı Duru Türkçe – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Kuleli)
açmak
1. Bulmak (Yeni bir şey)
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü (Ercilasun, 1991)
açmak
Türkiye Türkçesi: açmak
Azerbaycan Türkçesi: açmag
Başkurt Türkçesi: asıv
Kazak Türkçesi: aşuv
Kırgız Türkçesi: açū
Özbek Türkçesi: àçmàk
Tatar Türkçesi: açu
Türkmen Türkçesi: açmak
Uygur Türkçesi: açmak
Rusça: otkrıvat'
Türkmencenin Açıklamalı Sözlüğü (Kyýasowa, 2016)
açmak
işl. 1. Ýapyk zady açyk görnüşde goýmak. Penjiräni açmak. 2. Gulplanýan zatlaryň gulpuny we ş.m. aýyrmak. Ol gulpy aýryp, gapyny açdy. 3. Eplengi ýuka zady ýazyp goýmak, ýazmak. Saçagy ýazmak. 4. Gep-gürrüňe başlamak, gep-gürrüňi gozgamak. Biz gapyň agzynda öz aramyzda jedel açmalyň (B. Kerbabaýew). 5.Ýerleri özleşdirmek. Boz ýerleri açýarlar (“Edebiýat we sungat”). 6. Biriniň başyndaky, agzyndaky zady we ş.m. syrmak, ýuwaşjadan serpmek. Ýigit iki eli bilen gelniň ýüzüni açdy. 7. Açyk diýip yglan etmek, başlamak. Müdir ýygnagy açýar. 8. Möhletleýin saklanylýan bir zadyň üstündäki örtügini aýyrmak, üstüni açmak. Ýere gömlen käşiriň üstini açyp gördüler. 9. Äşgär etmek, mälim etmek, ýüze çykarmak. Öz syryny özi açdy. 10. Daňlan zady çözmek. Ol düwünçegi açdy. 11. Hal işligiň şekilini kabul eden açmak işliginden soň bermek, görmek, bilmek ýaly kömekçi işlikler gelip, täze many öwüşginli düzümli işlikler ýasalýar: Açyp barmak gidip barşyna açmagy dowam etmek. Açyp bermek başga biri üçin açmak işini özüň etmek, özüň ýerine ýetirmek. Ýaş ýigit ýaşy segsenden agan oraşan aýala öýüň gapysyny açyp berdi. Açyp bilmek açmagy başarmak, açmagyň hötdesinden gelmek. Açyp görkezmek ýüze çykarmak, aýdyň etmek, düşündirmek. Edebiýatçy alym Magtymgula bagyşlanan kitabynda şahyryň çeper diliniň täsinligini açyp görkezdi. Açyp görmek ýapyk zadyň agzyny açyp, içindäkini gözüň bilen görmek. Bukjany açyp görmek. 12. Käbir atlaryň yzyndan gelip, düzümli işlikler ýasalýar: Söz açmak gürrüňe başlamak, gürläp ugramak. Etrap häkimliginiň wekili pagtaçylykdan söz açdy. Üstüni açmak aýan etmek, äşgär etmek, ýüze çykarmak. Jenaýatyň üstüni açmak. Ýer açmak öň ekin ekilmedik ýerden ekerançylyk üçin ýerleri taýýarlamak.
‣ Göwün açmak ser. Göwün. Göwün açmak islegi “Ylham” seýilgähine gezelenje gitmegime sebäp boldy. Gözüni açyp göreni bütin ömrüne bar göreni. Atamyň gözüni açyp göreni horluk bolupdyr.
Karaçay-Malkarca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Nevruz, 1991)
açmak
açmak. Eşikni ~: kapıyı açmak, kiritni ~: kilidi açmak, col ~: yol açmak, kıyırın ~: kenarını açmak, kazavat ~: savaş açmak, etin ~: çıplak yerini açmak, betin ~: yüzünü açmak, keñine ~: ardına kadar açmak, oraza ~: oruç açmak, oruç bozmak, avuz ~: oruç açmak, ağız açmak, karab közüñ körmeydi, eşik açarğa erinmeydi: bakıp gözün onu görmez, o kapı açmaya üşenmez(bilmece: rüzgar), için ~: içini açmak, içini dökmek, avuzun açıb karaydı: ağzını açıp bakıyor, orunuñu aç da cat: yatağını aç da yat, üsüñü aç: üstünü aç, ötürügün ~: yalanını ortaya çıkarmak.
Dîvânü Lugâti’t-Türk Dizini (TDK)
açmak
açmak; aramak; fethetmek, I, 163, 354, 358; II, 188; III, 18, 217, 234, 235
karnı acıkmak· I, 172, 283