ÖLÜM
Türkiye Türkchisi – Tatarche Lughet (Ganiyev, 1998)
ölüm
и. үлем
ercilasun1991
ölüm
Türkiye Türkçesi: ölüm
Azerbaycan Türkçesi: ölüm
Başkurt Türkçesi: ülim
Kazak Türkçesi: ölüm
Kırgız Türkçesi: ölüm
Özbek Türkçesi: ölüm
Tatar Türkçesi: ülim
Türkmen Türkçesi: ölüm
Uygur Türkçesi: ölüm
Rusça: smert'
Azarbayjan Türkchisining Izahliq Lughiti (Orucovun, 2006)
ölüm
is.
1. biol. Orqanizmin həyat fəaliyyətinin həmişəlik dayanması və onun məhv olması, orqanizmdə və ya onun bir hissəsində maddələr mübadiləsinin dayanması, kəsilməsi. Fizioloji ölüm. Hüceyrənin ölümü. Bitkinin ölümü.
2. İnsan və ya heyvanın həyatının sona çatması; ömrün nəhayəti; vəfat, ölmə. Naqafil ölüm. Vaxtsız ölüm. – Dünyada elə sular var ki, insanı ölümdən qurtarır.. C.Məmmədquluzadə. Güllü özünə ölüm arzuladı. Ə.Vəliyev. // Ölmə, ölmək vaxtı. Kərimxan insanın oturub dəqiqələri sayasaya ölümü gözləməyindən dəhşətli bir şey olmadığını bilirdi. M.İbrahimov. • Ölüm ayağında – ölmək, ya öldürülmək üzrə olma; ölərkən, ya öldürülərkən; ölüm qarşısında. Əbdülkərimi gətirib dar ağacının altında dayandırdılar. Heç bir baxan deməzdi ki, bu adam ölüm ayağındadır. Ə.Haqverdiyev. // məc. Bir şeyin sonu, məhvi. Kapitalizmin ölümü.
3. Edam cəzası. Ölümə məhkum etmək.
4. məc. Məhv olmaq təhlükəsi, dəhşətli fəlakət. Demək, biz şəhərimizi ölümdən qurtardıq. M.Hüseyn. ‣ Ölüm yuxusu – çox bərk yuxu. Çulğamışdı hər tərəfi dumanlıq; Aləm ölüm yuxusuna batmışdı. A.Səhhət. Ölüm rəngi – bax. ölü rəngi (“ölü”də). Kişinin sifətindən ölüm rəngi çətin-çətin çəkilirdi. B.Bayramov. Ölüm sükutu – son dərəcə sakitlik, tam sükut. Həbsxananı bir neçə saniyə ölüm sükutu bürüdü. H.Nəzərli. Ortalığı ölüm sükutu qaplamışdı. M.Hüseyn. Ölümə vermək – bada vermək, məhvinə səbəb olmaq, fəlakətə sürükləmək. Ata oğlunu ölümə verməyəcəkdir. S.Rəhimov. Ölümü gözünün altına almaq – ölə biləcəyini nəzərə alaraq qorxmamaq. Nə ölümü var? – nəyinə lazımdır? nə işi var? nəyinə gərək? [Ata:] Onun bu vaxt şəhərdə nə ölümü var? M.Hüseyn. Bu vaxt [qızın] küçədə nə ölümü var idi? H.Seyidbəyli.
Pamukkale Azarbayjan Türkchisi - Türkiye Türkchisi (A.D.T.ningki)
ölüm
ölüm
Qirghizche – Türkiye Türkchisi Lughiti (Yudahin)
ölüm
ölüm.
Türkmenche Izahliq Lughet (Kyýasowa, 2016)
ölüm
at. Ýaşaýşyň gutarmagy, ömür tanapyň kesilmegi, wepat boluş. Bir ölüm, bir aýralyk, Hiç biri bolmasady (Halk döredijiliginden)
‣ Ölümiň gyrasy iş aňrybaş derejede adamy abraýdan düşürýän iş. Bu ölümiň gyrasy işdir, muňa näme diýip - näme aýdarsyň (A. Durdyýew). Ölümiň öýünde zordan, örän kynlyk bilen, köp horluklar görüp, azar ýamanyny görüp. Ol ýolda ýagşyň aşagynda galyp, ölümiň öýünde özüni oba atdy. Ölüm jezasy iň ýokary jeza çäresi. Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistan ölüm jezasy ulanylmaýan ýurtdur. Ölüm pillesi tutmak ölmeli bolmak, ölmek katdyna ýetmek. Ölüm ýassygynda ýatmak ölüm howply bolmak, agyr kesel zerarly ölümli halda bolmak.
Uyghurche – Türkiye Türkchisi Lughiti (Kurban, 2016)
ölüm
Ölüm. Ölüm aldida – Ölüm önünde. Ölüm jazasi – Ölüm cezası. Ölüm üstide – Ölüm üstünde; ölüm halinde. Ölüm telwisi – Can çekişme. Ölüm tegmigür! – Ölme! yaşa!
Qarachay-Malqarche – Türkiye Türkchisi Lughiti (Nevruz, 1991)
ölüm
ölüm. Açlık ~: açlık ölümü, ~den eki eli kaldı: ölümden iki eli kaldı (ölmesine ramak kaldı), ~ sorub kelmez: ölüm sorarak gelmez (deyim), ~ kimge da töredi: ölüm herkese töredir (adettir), ~ kara küreşmek: ölesiye mücadele etmek, ~ barnı çaçar, coknu etegin açar: ölüm zengini dağıtır, fakirin eteğini açar (deyim), ~ kart-caş ayırmaydı: ölüm yaşlı-genç ayırmaz.
Türkiye Tillar Diwani (TDK)
ölüm
ölüm·I, 47, 75, 516;II, 74, 134;III, 327. 339