turklehceleri.org

qol

Azarbayjan Türkchisining Izahliq Lughiti (Orucovun, 2006)

qol

I. is.
1. İnsan bədəninin, çiynin başından barmaqların ucuna qədər olan iki üzvündən hər biri. Sağ, sol qol. Qolunu qaldırmaq. – İzzət Əhmədin qolundan yapışıb gətirib oturtdu palaz üstə ki, oğlan rahatlansın. C.Məmmədquluzadə. [Telli] sol biləyini gözlərinin üstünə qoymuş, bütün qolu açıqda qalmışdı. S.Hüseyn.
2. Atın qabaq ayaqlarından hər biri. Atın sağ qolu axsayır.
3. Paltarın qolu örtən hissəsi. Pencəyin bir qolu uzundur. – [Gülbadam] ağ kiseyi köynəyinin enli qolları ilə uşağın alnındakı təri sildi.. N.Nərimanov. Məşədi Həsən çuxasının qolları əlində oynamağa başladı. Çəmənzəminli.
4. Ağac budağı, şaxə. Ağacın qolları çox genişdir. • Qol atmaq – şaxələnmək, qolbudaq atmaq, hər tərəfə yayılmaq. Yenə səssiz, cansız yurdlar qol atmışdı hər yana; Alaçıqlar muncuq kimi düzülmüşdü yanyana. A.Şaiq.
5. Əsas bir şeydən, ana xətdən ayrılan şöbə, hissə, qisim, xətt. Dəmiryol stansiyasından mədənə bir qol ayrılır. – Hansı çay ki gedib dəryaya tökülür, ona böyük çay və ya nəhr; hansılar ki, böyük çaya tökülür, onlara qol deyilir. H.Zərdabi. Kür Xəzərə yaxınlaşdıqca və ona yeni qollar bitişdikcə bu çayın suyu artır. M.Qaşqay. [Gülpəri:] Kəhrizdən qol ayırıb aparıb pambığını suvarıb. Ə.Haqverdiyev. Dağın ətəyindən ayrılır bir qol; Tikanlı kəndinə ayırır bu yol. S.Vurğun. // Dastanın ayrı-ayrı hissəsi, fəsli, hekayəsi, epizodu. [Əmiraslan] özü də dönüb oğluna “Koroğlu” dastanının ayrı-ayrı qollarını nağıl edər(di). S.Rəhimov. // Bir ordunun və s.-nin ayrıldığı hissələrdən hər biri. Çar ordusu üç qola ayrılmışdı. Onların bir qolu Şahzadə bağına qapanmış(dı).. M.S.Ordubadi. Dəstəmiz qollara ayrılmalı, hərəkət təlimi verilməli idi. Mir Cəlal.
6. Cinah, tərəf, səmt. Sağ qol. Sol qol. – Sağ qoldan isə öz vurulmuş tanklarının ardınca qalxan bu piyada Muxtarov, Dadaşın qəfil və sərrast atəşi altına düşdü. Ə.Əbülhəsən.
7. İmza. [Süleyman:] Necə etməz, bəs bu boyda peçatı, bu yoğunluqda qolu görmürsən? M.İbrahimov. [Gəldiyev] inanmışdı ki, qulluq işində adamı yıxan, dikən sədrin, müdirin, naçalnikin bir qırmızı qoludur. Mir Cəlal. • Qol qoymaq, qol çəkmək – 1) imzalamaq, imza etmək. Bir yerdə .. ərizə yazırlar və cəm olan on beş nəfər haman ərizəyə qol qoyurlar. Ə.Haqverdiyev. Qol çəkməyi bilirəm, amma sənin kimi oxumuş deyiləm. Qantəmir; 2) məc. tamamilə razılaşmaq, qəbul etmək. Elə mən də sən deyənə qol qoyuram. M.Hüseyn.
8. xüs. Bəzi alətlərdə və mexanizmlərdə hərəkəti nizama salan və başqa vəzifələr görən qola oxşar hissə. ‣ Qol zoruna – zorakılıqla, güclə, zorla, zor işlədərək. Burada qol zoruna iş keçməz. Qolları arasına almaq – qucaqlamaq. Həsən .. [Dilaranı] qolları arasına alıb dodaqlarından öpdü. M.İbrahimov. Qollarını açmaq – birini qucaqlamağa hazırlanmaq, məmnuniyyətlə, gülər üzlə qarşılamaq. Qollarını atmaq – bax. qollarını ölçmək. Baba qollarını ata-ata (z.) yenə danışmaq istədi, lakin öskürək onu boğdu. Çəmənzəminli. Qollarını .. boynuna dolamaq (sarımaq) – birini bərk-bərk qucaqlamaq. Süsən atasına yanaşdı, dirsəyəcən çırmanmış qollarını onun boynuna doladı. M.Hüseyn. Qollarını ölçmək – danışarkən qolları ilə hərəkət etmək, qollarını oynatmaq. Şah ayaqlarını taxtdan sallayıb, qollarını ölçərək cır səsi ilə çığırdı. Çəmənzəminli. Qoluna girmək – 1) qolunu birinin qoluna keçirmək. O, dostunun qoluna girib balkona çıxartdı. Ə.Vəliyev; 2) qolunu gəzə bilməyən xəstə və ya başqa adamın qoluna keçirərək, ayağa qaldırıb gəzdirmək. Qolundan qaldırmaq – bax. qolundan tutmaq. Bir də onlar məni qolumdan qaldırdılar. Yoldaşlıq naminə ailəmə kömək verdilər. M.Hüseyn. Qolundan tutmaq – kömək etmək, əl tutmaq, yardım göstərmək. [İsmayıl:] Onun qədim nökəri Cavad bir az onun qolundan tutur. Ə.Haqverdiyev. Qolundan yapışmaq – bax. qolundan tutmaq. [Tubu:] Qızını bir eləsinə ver ki, lazım olan vaxt qolundan yapışsın. Ə.Haqverdiyev. Kişiyə ürək-dirək verdik, qolundan yapışdıq, evimizə gətirib, neçə gün, neçə gecə qonaq saxladıq. S.Rəhimov.

II. [ing.] idm.
1. köhn. Futbol, xokkey, su polosu və s. oyunlarda oyunçuların topu vurub keçirdikləri qapı, yaxud ayrılmış yer. Birdən oğlan qışqırır: “Dinamo” qol vuracaq! M.Rahim.
2. Bir komandanın, topu rəqibinin qapısından keçirdikdən sonra qazandığı xal, say. ‣ Qol vurmaq – müqabil tərəfin qapısından topu keçirmək.

Azarbayjan Türkchisining Sinonimler Lughiti (Çakıroğlu, 2013)

qol

I. şaxə, budaq
{bölüm, dal}

II. şö’bə, hissə, qisim
{şube, hisse, bölüm}

III. cinah, tərəf, səmt
{kanat, taraf, semt}

IV. imza
{imza}

Pamukkale Azarbayjan Türkchisi - Türkiye Türkchisi (A.D.T.ningki)

qol

kol

Özbekche—In'gilische Lughet (Dirks, 2005)

qo'l

arm & hand; finger; writing, hand. ~ soati wristwatch. ~dan chiqarto get off one's hands; to put an end to, to free o.s. of. ~ yozma handwritten; manuscript. o'rta ~ topar a game of finding the middle finger hid behind other fingers. ~ ostida under the directorship of. ~i uzun powerful, influential. ~i kalta/~idan keladi He can manage it. so'l ~ left-hand side. o'ng ~ right-hand side; right arm (of). harom ~ unclean, dirty (person). ~ uchida or ~ uchi bilan grudgingly, disinterestedly; unenthusiastically, coolly. ~i ochiq or ochiq ~ generous, open-handed. ~i Egri crooked. ~ ber- to devote o.s. to. ~i bormaydi to not fee like doing. ~ kel- to be convenient, opportune, handy. ~ga kir- to (come to) belong to, to come under one's ownership or jurisdiction. ~ ko'tar- to raise one's hand; to raise one's arms (in surrender); to rise up in arms. qo'yniga ~ solib ko'r- to feel out. ~ tegiz-/~ ushlashib/~ni yuvib qo?ltiqqa tiq-/~ yuv- to wash one's hands of. ~ga ol- to win over by bribery; to capture; to subdue, to take control of. ~ga tush- to be caught. ~ni bigiz qil- to point one's finger at. ~ini sovuq suvga urmaydi too dainty or lazy to do work. ~ni ~ga berto join arms. ~i chiqdi His arm became dislocated. ~ go'shti meat from the front leg of an animal. o'rta ~day good, fine. ~li bo'l- to be passed from one person to another, to be used by many people. ~ini ishkom qil- to clasp one's hands over one's head.

Uyghurche – Türkiye Türkchisi Lughiti (Kurban, 2016)

qol

El. Ong qol – Sağ el. Sol qol – Sol el. Qol bermek – El vermek. Quruq kol keldi – Boş el geldi. Qolungni tart – Elini çek. Qol qowushturmaq – El bağlamak. Qol qisish – El sıkma. Qol ishi – El işi. Qol chana – Küçük kızak. Qol saet – El saati. Qol sanaet – El zanaatı. Qol harwa – Küçük araba; el arabası. Qolgha almaq – 1) Ele almak 2) Hapsetmek. Qolgha ügetmek – Ele alıştırmak. Qol tekküzmek – Elle dokunmak. Qol tegmigen – Ellenmemiş. Qol tegmigen orman – Balta girmemiş orman. Ikki qolini burnigha tiqip keldi – Eli boş geldi. Öz qoli bilen yézilghan xet – Kendi eliyle yazılmış mektup. Qol qoydurmaq – İmzalatmak. Qol yazmisi – El yazması. Qol qoymaq – İmzalamak. Kol yaghlik – Mendil. Qol astida – El altında. Qol-ayaq bolmaq – Yardım etmek mec. Qol üzmek – El çekmek. Qol tartmaq – El çekmek. Qol tekkende – Boş vakitta. Qolum tegmeydu – Vaktim yok. Qolgha chüshürmek – Ele geçirmek. Qolgha chüshmek – Yakalanmak. Qoldin bermek – Elden çıkarmak. Pursetni qoldin bermeng – Fırsatı kaçırmayın. Qolgha kirgen – Ele geçen. Qolgha keltürmek – Elde etmek. Qoldin kelmek – Elden gelmek. Qoldin kelgen yardem – Elden gelen yardım. Qoldin kelgiche – Elden geldiği kadar. Qolumdin kelmeydu – Elimde değil; yapamam. Qoli qisqa – Yoksul; parasız. Qoli keng – Cömert, eli açık. Qoldin ketmek – Elden çıkmak.

Axir izdelgen sözler: