geçmek
Türkiye Türkchisi – Tiniq Türkche Lughiti (Kuleli, 2013)
geçmek
[Köken: Anlam genişlemesi] (zaman): Ötmek, (yanından): Ötmek, (içinden, karşıya): Geçmek, (ileri, öne) : Ozmak, (üstünden, aşarak): Aşmak
Türkiye Türkchisi – Tatarche Lughet (Ganiyev, 1998)
geçmek
ф. 1) төрле мәгъ. кичү; 2) күчү, күченү; 3) төрле мәгъ. үтү; 4) үтеп керү; 5) үтеп китү; 6) баш тарту, ваз кичү; 7) кичерү, гафу итү; 8) узу, узып китү; 9) күчереп алу; 10) кит. теркәлү; 11) элгәшү, (уку материалын тиешенчә) үзләштереп бару; 12) (мич һ. б.) сүнү; 13) артык пешүдән изрәү (җимешләр тур.); 14) эвф. үлү, кичү кит.; 15) сир. мирас булу, мирас булып калу; 16) язу (мәс., акылдан, һуштан һ. б.) ◊ geç! игътибар итмә!; geçmiş olsun авыруга яисә бәла-казага дучар булган кешегә әйтелә торган сүз
ercilasun1991
geçmek
Türkiye Türkçesi: geçmek
Azerbaycan Türkçesi: keçmäk
Başkurt Türkçesi: küsiv ütiv aşa sığıv
Kazak Türkçesi: ötüv keşüv
Kırgız Türkçesi: ötṻ keçṻ
Özbek Türkçesi: ötmàk keçmàk
Tatar Türkçesi: küçü ütü aşa çığu
Türkmen Türkçesi: geçmek ötmek
Uygur Türkçesi: käçmäk ötmäk
Rusça: peremeşçat's'a pereⱨodit'
Türkmenche Izahliq Lughet (Kyýasowa, 2016)
geçmek
işl. 1. Bir zadyň bir tarapyndan beýleki tarapyna barmak, aşmak. Ýapdan geçmek. Ýoldan geçmek. Serhetden geçmek. 2. Bir ýerden başga bir ýere barmak, ornuňy, bolýan, işleýän ýeriňi üýtgetmek. Goňşy otaga geçmek. Töre geçmek. Başga işe geçmek. 3. Gowy satylmak, alynmak, hyrydary köp bolmak. Onuň bazara getiren kişmişi gowy geçdi. 4. Günäsini bagyşlamak, ötmek. Günä geçmek. 5. Ara wagt düşmek, möwsüm, pursat,döwür ötmek. Soňky duşuşykdan bäri ýaňy bir ýyl geçipdi. 6. Diýeni bolmak, gepi ýörgünli bolmak. Arrygyňy gynama, meniň sözüm geçer (“Edebiýat we sungat”). 7. Bokurdakdan ötmek, iýilmek. Haram zat halal adamyň bokurdagyndan geçermikä? 8. göç.m. Birinden, bir zatdan ýüz öwürmek, el çekmek, owarram etmek. Ýa menden geç, ýa ataňdan (B. Pürliýew). Dostuňdan geçmek. 9. Hal işligiň şekilini kabul eden geçmek işliginden soň barmak, bermek, bilmek, çykmak, galmak ýaly işliklergelip, täze manyly düzümli işlikler ýasalýar: Geçip bilmek geçmegiň hötdesinden gelmek. Suwly ýapdan geçip bilermiň? Geçip gitmek ýaşap ötmek, ötüp geçmek, ölüp gitmek. Niçe adam bu dünýeden geçip gitdi?! 10. Hal işligiň şekilini kabul eden islendik işlikden soň geçmek kömekçi işligigelip, täze manyly düzümli işlik ýasalýar: Ýeňip geçmek bir uly kynçylygy ýeňmek.Kynçylygy ýeňip geçmek.
‣ Geçse geçip geçsin biriniň ýa-da bir zadyň hereketini oňlamaýan adam tarapyndan aýdylýar (islendik düýp derejedäki işlik ilki şert işligiň, yz ýanyndan hem hal işligiň -yp/-ip goşulmasyny kabul edip, soňundan hem geçmek işliginiň geç/geçsin şekili getirilip ulanylýar). Oba gidýän awtobusam geçse geçip geçsin, indiki maşyna garaşaýaryn. Olam meniň ýokdugymy bilse bilip geçsin.