Aş
Türkiye Türkchisi – Tatarche Lughet (Ganiyev, 1998)
aş
и. аш, пешерелгән ашамлык
ercilasun1991
aş
Türkiye Türkçesi: aş
Azerbaycan Türkçesi: aş
Başkurt Türkçesi: aⱬık aşamlık
Kazak Türkçesi: as tamak
Kırgız Türkçesi: tamak aş
Özbek Türkçesi: àvkat aş'
Tatar Türkçesi: aş azık aş-su rizık
Türkmen Türkçesi: aş naⱨar
Uygur Türkçesi: aş
Rusça: pişça yeda
Azarbayjan Türkchisining Izahliq Lughiti (Orucovun, 2006)
aş
I. is.
1. Xörək, yemək, bişmiş. Aşın sıyıqlığı dənin azlığındandır. (Ata. sözü). Bəzi yerlərdə təsadüf olunur aşa, ətə. M.Ə.Sabir.
2. Plov. Südlü aş. Çığırtmalı aş. Lobyalı aş. Qiyməli aş.
3. Un, düyü, yarma və s.-dən bişirilən sıyıq xörək; horra. ‣ Aş bişirmək məc. – tələ qurmaq. Bütün bu hallar bu gün [Məşədi Kazım Ağanın] .. mənim üçün bir “aş bişirdiyini” göstərirdi. M.S.Ordubadi. [Müşavir:] Olsun, Osman, sənə bir aş bişirim ki, hər qaşığı bir dad versin. P.Makulu. Aşı bişmək məc. – işi bitmək, bədbəxtliyə düşmək. Aşına su qatmaq – işini korlamaq, işinə pər qatmaq, işi baş tutmağa qoymamaq, əngəl törətmək. Aşını-suyunu vermək – cəzalandırmaq, bərk danlamaq. Arvadlar bunu gördükdə yazıq soldatın aşını-suyunu verirlər. H.Sarabski. Az(acıq) aşın duzu deyil – çox hiyləgər, bic, araqarışdıran adam haqqında. Arvad azacıq aşın duzu deyil. Ə.Əbülhəsən. Əli aşından da olmaq, Vəli aşından da – əli hər şeydən çıxmaq, avara qalmaq. Harada aş, orada baş – heç bir zəhmət çəkmədən, hazıra gəlib çıxan adam haqqında.
II. is. bax. aşı.
Azarbayjan Türkchisining Sinonimler Lughiti (Çakıroğlu, 2013)
aş
I. xörək, yəmək, bişmiş
{börek, yemek, pişmiş aş}
II. plov
{pilav}
Pamukkale Azarbayjan Türkchisi - Türkiye Türkchisi (A.D.T.ningki)
aş
aş
Qirghizche – Türkiye Türkchisi Lughiti (Yudahin)
aş
I, 1 . gıda ; aş tart - : yemek sunmak , yemeği sofraya vermek ; aşuudan kaldı : iştahası kesildi ; içkenim aş bolboy oturat : yediğim , içtiğim aş olmıyor ; atın ukkanda dalayları içken aşın cerge koyuçu folk . : birçokları onun adı anıldığı zaman bile titriyorlardı ( harfiyen : birçolkarı onun adını duyduklarında ellerindeki yemeklerini yere koyuyorlardı ) ; 2 . yemiş , mahsul ( yalnız bazı bitkiler hakkında ) ; 3 . ölüyü anmak üzere verilen ziyafet , yoğ aşı ; kökötöydün aşınday : mükellef ziyafet , şölen ( harfiyen : Kököteyin yoğ aşı giib ) ; atasına aş berdi : babası için yoğ aşı verdi ; 4 . pilav ; aş demde - : pilav pişirmek .
Qirghizche – Türkiye Türkchisi Lughiti (Yudahin)
aş-
II, bir şeyin üzerinden geçmek ; aşmak ; aşuu aş - , yahut bel aş - : dağ geçidini geçmek ; işke aş - : meydana gelmek ; işe yaramak ; işke aşpayt dep eseptelet : hükümsüz sayılıyor ; turmuşka aş - : hayatta tatabik edilmek , ameli bir şekil almak ; aşıp – taşıp tögülüp ketti : taşarak saçıldı ( döküldü ) ; kün aşkan sayın : gittikçe daha fazla ; gün geçtilçe ; önörü aşkan : hüneri gayet uz , usta ; aşkan mitaam : dolandırıcıların elebaşısı ; aşıp tüş - : üstün gelmek ; andan aşıp tüşkön bay cok : onun üzerine zengin yoktur .
Türkmenche Izahliq Lughet (Kyýasowa, 2016)
aş
at. 1. Iýilýän naharlaryň umumy ady, nahar- şam, hörek. Myhmana aş goý, Iki elini boş goý (Nakyl). Çörek çeýneý bilmez, talhandyr aşy, Dert ýamany garrylykdyr, ýaranlar (Magtymguly). Ýagşy diýrler mäş, bürünji, Kem dälsiň hiç aşdan, bugdaý (Mätäji). 2. Ýaýylan hamyrdan kesilip taýýarlanylýan nahar, unaş. Gatykly aş. Jazly aş. Aş bişirmek. Aş kesmek.
‣ Aş dosty diňe ýagşy günüňde aşyňy iýmek üçin dostlaşýan adam. Hakyky dost diýip tirkeşip ýörenim baş dosty däl-de aş dosty eken. Aşa düşmek artyk ýa- da ýakmaz zat iýilmegi sebäpli aşgazanyň işleýşi bozulmak. Aş bermek öleniň hatyrasyna hudaýýoly bermek, sadaka bermek. Aş pyçak hojalykda ulanylýan ýuka ýüzli pyçak. Munuň bitirjek işini özüňde gaýrat we gudrat bolsa, ýeri gelende aş pyçagam bitirer (“Görogly”). Aş saýlamak aýal maşgalanyň göwresinde çaga galmagy netijesinde dürli nahara isleg döremek, agzy bimaza bolmak. Aşyna zäher (awy) gatmak biriniň gününi bulamak, parahat durmuşyny bozmak.
Qarachay-Malqarche – Türkiye Türkchisi Lughiti (Nevruz, 1991)
aş
yemek, taam, yem. Ertden ~: sabah yemeği, ~ üy: mutfak, yemek yapılan ev (oda), ~ ayırğan: yemek seçen, ~ bermek: yemek vermek, ~dan tıyılmak: iştahı kesilmek, iştahı kaçmak, ~dan toymağan: yemekten doymayan, obur, ~ eritiv: yemeği hazmetme, ~ katında bet tabmağan: yemeğe arsızca (yüzsüzce) saldıran, aç gözlü, açgözlülüğü yüzünden mahçup olan (d), mal ~: hayvan yemi, tuzak ~: av hayvanını yakalamak için kapana koyulan yem, karmak ~: oltaya takılan yem, tavuk ~: tavuk yemi, ~ salmak: yemek koymak, yem vermek, çabaklağa ~ bolğandı: balıklara yem oldu (d), kayğı ~: ölü evine götürülen yemek, taziyeye giderken götürülen yemek, kazan ~: kazan dolusu yemek, ~ orun: mide, yemek konulan yer, ~ bermeseñ iynek süt bermez: yem vermezsen inek süt vermez, ~da börü, işde ölü: aşda kurt, işde ölü (d) ~ keter da bet kalır: aş unutulur ama, yüz unutulmaz (a.s.), ~ına köre tabağı, balına köre kalağı: aşına göre tabağı, balına göre kaşığı (d).
Türkiye Tillar Diwani (TDK)
aş
kenet· I, 80
yemek, aş· I, 20. 45, 75, 80. 93, 102, 156. 210, 227, 310, 318, 372. 443, 515, 516;II, 18, 73, 74, 130, 147, 158, 191, 241, 278, 299,308, 309;III, 31, 37, 61, 64, 67,116,133,185, 186, 249, 257, 261, 264, 270, 368, 382, 391, 397. 439