İy,
Azerbaycan Türkçesinin Açıklamalı Sözlüğü (Orucovun, 2006)
iy
I. is. Maddələrin, şeylərin burun qişasının xüsusi sinirlərinə təsir etmə xassəsi. Kəskin iy. İy duymaq. Onun burnu yaxşı iy bilir. – Güllərin ətri otların iyinə qarışıb, ətrafa saçılmaqda idi. T.Ş.Simurq. Həyəti götürən soğan, qovurma, zəfəran iyi adamı valeh edirdi. Mir Cəlal. ‣ İy almaq – 1) harada olduğunu duymaq, izinə düşə bilmək, axtarıb tapmaq. ..Jandarm idarəsi iy almaqda ov tulasından belə həssasdı. M.Hüseyn. İyinizi alıblar! Ceyran çox həssas heyvandır, – deyə Almurad baba bizi başa saldı. İ.Əfəndiyev; 2) xörək, gül və ya xarab olan bir şeyin qoxusunu hiss etmək. ..Leylək bir qədər gedəndən sonra, cızbız iyi aldı. S.Rəhimov. İy çəkmək – bax. iy almaq. İy çəkirlər tulatək ta ki, görüb harda var aş; Kimdə var ağca plov, hər gecə yağlı bozbaş. S.Ə.Şirvani. Burada Zeynal dayanıb, burnunu sağa-sola döndərərək iy çəkdi. Ə.Əbülhəsən. İy götürmək (basmaq) – hər tərəfə iy yayılmaq. İy vermək – 1) iylənmək, qoxumaq. Ət iy verir; 2) dan. üstüörtülü, eyhamlı, ikibaşlı söz, danışıq haqqında. Sənin sözün iy verir. İy(i) burnundan getməmək – xoş qoxulu bir şeyin ətrini daim hiss etmək, duymaq. Sən bu yerin canısan; Sultanısan, xanısan; İyin burnumdan getməz; Təbrizin reyhanısan. (Bayatı).
II. is. Pambıqdan, yundan və s.-dən iplik əyirmək üçün ortası şiş, iki ucu sivri ağac alət. Qərənfil bacı gözünü əlindəki iydən çəkib hirsli-hirsli .. baxdı.. İ.Əfəndiyev. [Tapdıq] bir gün tezdən anasından xəbərsiz durub tağalağı iyin üstündən çıxartdı, cibinə qoydu. Ə.Vəliyev. İndi cəhrə uğuldayır, uğuldadıqca yun əlçim eşilib sapa dönərək iyə toplanırdı. Ə.Əbülhəsən.
Azerbaycan Türkçesinin Sinonimler Sözlüğü (Çakıroğlu, 2013)
iy
qoxu, üfunət
{koku, rayiha}
Pamukkale Azerbaycan Türkçesi - Türkiye Türkçesi (ADT versiyonu)
iy
koku
Özbekçe—İngilizce Sözlük (Dirks, 2005)
iy
whoa!, hey!iya coll.yeah.
Kırgızca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Yudahin)
iy-
V= ir- II; muştap iydi: yumrukla vurdu; sögüp iydi: sövüp- saydı; şiltep iydi: salladı; atkarıp iydi: ata bindiridi.
Kırgızca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Yudahin)
iy
I, memnuniyetsizlik, tevbih, taacup ifade eden nida: iy, atañ körü! : ey, kahrolası!
II, debagat; sepi (deriyi işleme) ; iyi cetken: (deri) gereği gibi sepilenmiştir; iyge geldi yahut iyge köndü: uymuşadı, yola geldi; bir iştiñ soñuna tüşkördö, iyin cığara tüşöbüs: eğer bir işin peşine düşersek, biz onu gereği gibi başarıyoruz.
III, iğmek; bükmek; baş iy- baş iğmek.
IV, 1. adamakıllı yumşamak (hayvan memesi hakkında) ; 2. bırakmak, vermek (sütünü) ; beeiybedi: kısrak süt vermedi; emçegi sütkö tolup, iyip ketti folk. . memesine süt doldu ve aktı; 3. cömertlik göstermek; iyilik göstermek; kaygısına ortoktoş buluuğa köñülü iydi: kederine candan iştirak etti.
Karaçay-Malkarca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Nevruz, 1991)
iy
bir nida ifadesi, ey, hey, ah. ~ beri bir kara: hey beri baksana, ~ Allah neteyim: ey Allahım ne yapayım, ~ kalay arivdu: hey nasıl da güzel, ~ saña aytama: ey sana söylüyorum, ~ saña bir zat aytırıkma: hey sana bir şey söyleyeceğim, ~ avruvuñu alayım: hey hastalığın benim olsun, hastalığını alayım, ~sağın: ah keşki.