İki
Türkiye Türkçesi – Tatarca Sözlük (Ganiyev, 1998)
iki
сан. ике; ikimiz икебез
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü (Ercilasun, 1991)
iki
Türkiye Türkçesi: iki
Azerbaycan Türkçesi: iki
Başkurt Türkçesi: iki
Kazak Türkçesi: eki
Kırgız Türkçesi: eki
Özbek Türkçesi: ikki
Tatar Türkçesi: iki
Türkmen Türkçesi: iki
Uygur Türkçesi: ikki
Rusça: dva
Azerbaycan Türkçesinin Açıklamalı Sözlüğü (Orucovun, 2006)
iki
miqd. s.
1. Birdən sonra gələn ədəd –
2. İki dəfə iki. Dörddən iki çıxmaq. // Miqdarca iki bildirir. İki kitab. İki otaq. İki qardaş. İki yoldaş. – Söhbətin bu yerində çayçı Qurban iki stəkan limonlu çay gətirdi. H.Nəzərli. [Rəşid:] [Bəyim xala] cəmi-cümlətanı iki kərə mənim suallarıma bir qədər təfərrüatla cavab vermişdi. İ.Hüseynov.
2. dan. Bir neçə, çox az mənasında. İki sözü bir-birinə qoşa bilmir. İki kəlmə ilə başa salmaq. İki dəqiqə vaxtınızı alacağam. – [Qəhrəman:] İki dəqiqə keçməmiş .. otaqdan əvvəlcə dəhşətli və sonra zarıltıya çevrilən bir səs eşitdim. H.Nəzərli.
3. Beşballı sistemdə şagirdin, tələbənin müvəffəqiyyətini göstərən nömrə; “pis”. 2 almaq. Heç 2-yə cavab verə bilmədi. ‣ İki ayağını bir başmağa təpmək – bax. iki ayağını bir başmağa dirəmək (“ayaq ”da). [İbad:] Deyir, bəs dünən [Almaz] iki ayağını təpmişdi bir başmağa? C.Cabbarlı. İki bədəndə bir ürək – sevgililər haqqında. İki cüt bir tək – çox az. İkidə bir – yarı. İki daşın arasında – çox namünasib vaxtda, tələsik. İki gözü – ən əzizi, ən istəklisi. İki gözünü bir deşikdən çıxartmaq – bax. gözünü çıxartmaq 1-ci mənada (“göz”də). [Gülsənəm:] [İmran] əgər görsə ki, biri camaata ziyan verir, onun iki gözünü bir deşikdən çıxarar. M.Hüseyn. İki güləşənin biri yıxılar məc. – çəkişən, vuruşan iki tərəfdən birinin məğlub olması mənasında. [Kim isə:] İki güləşənin biri yıxılacaq. M.Hüseyn. İki könül bir olmaq – birləşmək, sevişmək mənasında. Əzizim, dalda yeri; Yel tutmaz dalda yeri; İki könül bir olsa; Tez tapar dalda yeri. (Bayatı). İki yanına göz gəzdirmək – hər tərəfinə, ətrafına baxmaq. Xəlil iki yanına göz gəzdirdi. M.Hüseyn. İkidə-birdə – tez-tez. İkidənbirdən – heç (bir şeyin, hadisənin olmadığını bildirir). İkidən-birdən sizə gələnəm? – [Kərbəlayı:] Adə, ikidən-birdən qəzet alanam? M.Hüseyn. Heç ikidən-birdən gəlib deyibsənmi ki, Zərəfşan, Kərim dayının haqqında belə deyirlər, nə qayıraq?.. İ.Hüseynov. iki-iki zərf
1. Hər birinə, yaxud hər dəfəsinə iki. İki-iki alma vermək. İki-iki düzmək. İki-iki ayırmaq.
2. İkisi yan-yana, ikisi bir yerdə, birgə, bərabər. İki-iki durmaq. İki-iki oturmaq.
Azerbaycan Türkçesinin Açıklamalı Sözlüğü (Orucovun, 2006)
iki...
– bu sayla əlaqədar olan bir sıra mürəkkəb sözlərin birinci tərkib hissəsi; məs.: ikibaşlı, ikimotorlu, ikiotaqlı, ikiyerli.
Pamukkale Azerbaycan Türkçesi - Türkiye Türkçesi (ADT versiyonu)
iki
iki
Türkmencenin Açıklamalı Sözlüğü (Kyýasowa, 2016)
iki
san. 1. 2 belgisiniň ady we onuň aňladýan sany. Olar netijeli hyzmatdaşlyga geçmek üçin iki halkyň erk-islegi gerek diýen bir pikiri aýtdylar (“Watan”). 2. Mekdepde ýetişige berilýän baha. Edebiýatdan iki alan okuwçy bizde ýok.
‣ Iki aşdan (toýdan) galmak bir oňa, bir muňa hyýal edip, ikisinden hem galmak, köpe kowalaşyp, azdan galmak. Iki at depişer, arasynda eşek öler güýçlüler çaknyşsa, ejiz heläk bolar. Iki aýagyny bir gonja salmak howlukdyrmak, gyssamak.Iki aýakly gepl.d. adam. Onuň bilenini iki aýakly hem bilmez. Iki aýakly iki günde eýläňi-beýläňi bakmankaň ýetişmek, kemala gelmek (çaga hakda). Iki barmagyňy burnuňa sokmak boş gelmek, hiç zatsyz gaýdyp gelmek. Iki barmak ýaly1) örän kiçi, ujypsyz, az. Ol saçakdan iki barmak ýaly çöregi döwüp aldy.2) gysgajyk, birnäçe sözden ybarat (hat barada). Ikibaşdan oňi-soňy, barybir, ahyrsoňy. Gaçmasam-da, men munda, Hemişelik galmaly. Näme bolsa, şol bolsun, Iki başdan ölmeli (A. Kekilow). Iki bolup bilmezlik çenden gaty begenmek, çakdanaşa şatlanmak. Iki bolup bire degmez iki sany iş başarmaýan, nalajedeýinler, emelsizler. Eý-ý, gardaşlar! Iki bolup bire degmezler! Iki bolup, bir çagany oňaraňzokmy?! (B. Kerbabaýew). Iki bükülmek biriniň öňünde öz mertebäňi kiçeltmek, ýalynjaňlyk etmek, ýaýaplamak. Iki egninden dem almak halys tapdan düşmek, dem almasy kynlaşmak, ölümiň öňüsyrasynda ýatmak. Iki egninden gum sowurmak bir zady haýýarlyk bilen boýun almazlyk, kes-kelläm garşylyk görkezmek. Iki egnini gysmak bilmezlik, düşünmezlik. Iki el-de, bir aýak başagaý. Iki elini boş goýmak doly ygtyýarly etmek, öz erkine goýmak. Myhmanyň öňünde aş goý, iki elini boş goý (Nakyl). Iki elläp doly, bütinleý, garşylyksyz, ýaýdanman. Bike eje onuň ähli aýdanlaryna iki elläp razy bolupdyr (N. Pomma). Iki erni bir ýere gelmezlik şatlanmak, gülmek. Iki gat göwreli. Iki gepiniň birinde häli-şindi, tiz-tiz gaýtalama. Iki göwünli ýaýdanyp, belli bir karara gelip bilmeýän, göwni bölek, ikirjiňlenýän. Iki göwünli adam. Iki göwünli bolmak. Iki gözi ýolda galmak biriniň gelerine köp wagtlap garaşmak, gözi ýolda galmak. Ogluna garaşyp, enäniň iki gözi ýolda galdy.Iki gözüň dört bolmak öýlenmek, gelin almak. Görogly agamyz gelýär, onda- da iki gözi dört bolup gelýär (“Görogly”). Iki hasap bir otuz barybir. Iki jähennemiň owarrasy ne eýläk, ne beýläk, belli bolman galmaklyk, ikaralyk, içýakanlyk. Biziň bu bolşumyz iki jähennemiň owarrasy bolýar (B. Seýtäkow). Ikini islemez ýaly etmek bir iş eden adama gaýtawul berip, ikilenç şeýle zada baş goşmaz ýaly etmek. Iki oduň (daşyň) arasynda galmak iki meseläniň haýsy birine ýykgyn etjegini bilmän, arada janserek bolup galmak, näme etjegiňi bilmän kösenmek. Iki oýnamsekiz sany. Iki oýnam köke. Iki sözüň başyny çatyp bilmezlik gowy gepläp bilmezlik, diýesi gelýän zatlaryny ýerbe-ýer aýdyp bilmezlik. Iki sözüň başyny çatyp bilmese-de, ile gep owretjek bolýar. Iki tarapyny deňlemek näme bolsa, şol bolsun etmek. Iki üzüp, bir ýalmamak ýom-ýok etmek, lak-luk atmak. Şunça salam bermedik bolsaň, iki üzüp bir ýalmardym (“Türkmen halk ertekileri”).Iki ýanyňy deňlemek ser. Iki tarapyny deňlemek.
Dîvânü Lugâti’t-Türk Dizini (TDK)
iki
sayıda iki; ikisi I, 49, 131, 233, 256; II, 45, 251;III, 45, 101, 244, 363, 382 bkz> ikki