qəfəs
Azerbaycan Türkçesinin Açıklamalı Sözlüğü (Orucovun, 2006)
qəfəs
is. [fars.]
1. Quşları, heyvanları salmaq üçün məftil və ya ağac çubuqlarından düzəldilmiş, ya hörülmüş qutu şəkilli qurğu. Quş qəfəsi. Toyuq qəfəsi. Tülkünü qəfəsə saldılar. – Pəncərənin qabağında asılan qəfəsin içərisində boz rəngli bir tutuquşu vardır. M.S.Ordubadi. Quş, ayağını [cələdən] azad etmək üçün dartınırdı və çapalayırdı. Bunu gördükdə biz qaratoyuğun üstünü alırdıq. Sevinə-sevinə aparıb qəfəsə salırdıq. S.S.Axundov.
2. məc. Həbs, həbsxana, zindan, dustaqxana mənasında. Ruzi-hicrandır, sevin, ey mürği-ruhim, kim, bu gün; Bu qəfəsdən mən səni, əlbəttə, azad eylərəm. Füzuli. Oldu sənsiz çəmən, ey gül, məni-şeydayə qəfəs; Nə çəmən, cümlə cahandır məni-rüsvayə qəfəs. S.Ə.Şirvani. Gəlin, tez uçuraq o daş qəfəsi; Gülsün qadınlığın ağlayan səsi! S.Vurğun. • Qəfəs kimi – cansıxıcı, darısqal (yer haqqında). Muğan düzündəki səssiz gecələr; Sıxdı Əmirxanı bir qəfəs kimi. S.Vurğun. Qəfəsdə saxlamaq – azadlıqdan məhrum etmək, dörd divar arasında saxlamaq. [Almaz:] Biz qadınlarımızı qəfəsdə saxlayan əlləri qırmalı, qadını azadlığa çıxarmalıyıq. C.Cabbarlı. Qəfəsdən azad olmaq – həbsdən azad olmaq, azadlığa çıxmaq, çətinlikdən qurtulmaq. Qəfəsə düşmək – tutulmaq, girə keçmək, tora düşmək, ələ keçmək. Xan qəfəsə düşmüş vəhşi heyvan tək özünü o yanbu yana çırpır. Ə.Haqverdiyev. Qəfəsə salmaq – həbsə salmaq, azadlıqdan məhrum etmək, dörd divar arasında gizlətmək. [Mələk] hiss edirdi ki, burada, Allahyarın evində qəfəsə salınmış quş kimi yaşayır. İ.Şıxlı. ‣ Qəfəsə dönmək – son dərəcə zəifləmək, arıqlamaq, cansızlaşmaq. Onun bədəni bir qəfəsə dönmüşdür. Quru qəfəs – çox zəif, üzgün, cansız, arıq adam haqqında. Gördüm bu dünyanı – quru qəfəsdir; Bizlərə verdiyin ibrətli dərsdir.. N.Kəsəmənli. Döş (köks) qəfəsi anat. – skeletin, qabırğalardan ibarət olan içərisində ciyərlərin və ürəyin yerləşdiyi döş boşluğunu təşkil edən hissəsi. [Kişinin] pərələri genişləndi, sinəsi qalxıbendi, köks qəfəsi az qaldı partlasın. İ.Şıxlı.
Azerbaycan Türkçesinin Sinonimler Sözlüğü (Çakıroğlu, 2013)
qəfəs
I. qurgu
{kurgu}
II. həbs, zindan
{hapis, zindan}
Pamukkale Azerbaycan Türkçesi - Türkiye Türkçesi (ADT versiyonu)
qəfəs
kafes