namus
Türkiye Türkçesi – Tatarca Sözlük (Ganiyev, 1998)
namus
и. намус
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü (Ercilasun, 1991)
namus
Türkiye Türkçesi: namus
Azerbaycan Türkçesi: nãmus
Başkurt Türkçesi: namus
Kazak Türkçesi: namıs
Kırgız Türkçesi: namız
Özbek Türkçesi: nàmus
Tatar Türkçesi: namıs
Türkmen Türkçesi: nãmıs
Uygur Türkçesi: namus
Rusça: çest' dostoinstvo
Azerbaycan Türkçesinin Açıklamalı Sözlüğü (Orucovun, 2006)
namus
is. [ər.]
1. İnsanın öz şəxsi və ictimai davranışını təyin edən mənəvi və əxlaqi prinsiplərin məcmusu; şərəf, qeyrət, heysiyyət. [İmamverdi:] Bəy, namus bir bəyzadələrdə deyil, kasıb-küsubun da özünə görə namusu var və namusum da məni qeyzlənməyə vadar eləyir. Ə.Haqverdiyev. [Nazlı:] Maral! Maral!.. Həyat beşgünlükdür, fəqət namus... Namus əbədidir. H.Cavid. [Babası Fatmaya:] Sənin namusun olsa, mənim qapıma gəlməzsən, itil gözümün qabağından, çəngi! Çəmənzəminli. • Namusdan salmaq – ləkələmək, abırdan salmaq, biabır etmək, rüsvay etmək. Namusuna qısılmaq – abır gözləmək, öz heysiyyətini, şərəfini gözləmək. Namusuna toxunmaq – bax. qeyrətinə toxunmaq (“qeyrət”də). [Mərcan bəy:] Buraxın, məni tutmayın, bu saat mən bu kişini qanına bələşdirim, bu mənim namusuma toxunan işdir. Ü.Hacıbəyov. Namusunu satmaq – özünü rüsvay etmək, abırdan salmaq, öz heysiyyət və şərəfini atmaq. [Səttar xan:] Namərd sən özünsən, sən həm bacının, həm də vətənin namusunu satmaq istəyirsən. M.S.Ordubadi. [Gülnaz] qaravaş kimi işləyir, amma namusunu satmağa razı olmur. M.İbrahimov. // Bəkarət, ismət, təmizlik.
2. Namusla şəklində zərf – 1) şərəflə, şərəf və heysiyyətini gözləyərək. Namusla yaşamaq. – Mən deyirəm; Bu namusla yaşayanlar bəxtiyardır. S.Vurğun. Namusla sürmüşəm öz dövranımı; Verərəm haqq üçün şirin canımı. M.Rahim; 2) çox yaxşı, yüksək səviyyədə, əla surətdə. Namusla işləmək. Öz vəzifəsini namusla və vaxtında yerinə yetirmək.
Azerbaycan Türkçesinin Sinonimler Sözlüğü (Çakıroğlu, 2013)
namus
I. qeyrət, ismət, bəkarət, heysiyyət, həya, abır, ar, vicdan
{şeref, azamet, bekâret, haysiyet, hayâ, edep, ar, vicdan}
II. izzət, şərəf, mənlik
{izzet, şeref, benlik}
Pamukkale Azerbaycan Türkçesi - Türkiye Türkçesi (ADT versiyonu)
namus
ırz, namus
Uygurca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Kurban, 2016)
namus
a. Namus. Birewning namusigha tajawuz qilmaq – Birisinin ırzına geçmek. Namusimdin öley dédim – Çok utandım.