kişi
Türkiye Türkçesi – Tatarca Sözlük (Ganiyev, 1998)
kişi
и. 1) кеше, шәхес; 2) сөйл. ир; 3) әд. персонаж; 4) гр. зат ◊ kişiyi vezir eden de karısı, rezil eden de ирне ир иткән дә хатын, хур иткән дә хатын
Arı Duru Türkçe – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Kuleli)
kişi
1. Adam
2. Beşer, İnsan
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü (Ercilasun, 1991)
kişi
Türkiye Türkçesi: kişi
Azerbaycan Türkçesi: kişi näfär
Başkurt Türkçesi: kişi ädäm şäⱨis
Kazak Türkçesi: kisi adam
Kırgız Türkçesi: kişi adam
Özbek Türkçesi: kişi àdàm
Tatar Türkçesi: kişi adäm şäⱨis
Türkmen Türkçesi: ãdam kişi
Uygur Türkçesi: kişi adäm
Rusça: çelovek litso
Azerbaycan Türkçesinin Açıklamalı Sözlüğü (Orucovun, 2006)
kişi
is.
1. Cinscə qadının əksi. Arvad üzlü kişidən, kişi üzlü arvaddan əlhəzər. (Ata. sözü). [Rüstəm bəy:] Mən gözümün ağıqarası olan bir qızımı, bax bu kişiyə ərə verirəm. Ü.Hacıbəyov. Bu gün kişilərdən daha çox arvad var idi. T.Ş.Simurq.
2. Ər. Onun kişisi çoxdan ölüb. – [Cahan:] Bəli, kişim dəllallıq edərdi. Ü.Hacıbəyov. ..Kişisi cavan yaşında öldüyündən Durnanın həyatı pozulmuşdu. Ə.Sadıq.
3. Adam, şəxs, kəs. Hər kişi öz işini bilsin. Hər kişi öz sözünü dedi. – Hər kişinin öz münasib tayı var; İşim nədir deyəm xandan, a mirzə. Aşıq Pəri. Kişi dövlətinə pasiban gərək; İşarə anlayan, söz qanan gərək! Q.Zakir.
4. məc. Mərd, namuslu, sözündə sabit adam. Bu, kişiyə yaraşan hərəkət deyil. – Özün kişi deyən kimsə sədaqət sənətin işlər. M.P.Vaqif. [Məşədi İbad] ..Mən deyirəm ki, axı Rüstəm bəy kişidir, belə iş eləməz. Ü.Hacıbəyov. • Kişi kimi – mərdliklə, namusla, mərdcəsinə, möhkəm. Özünü kişi kimi aparmaq. Kişi kimi söz vermək.
5. Hörmət əlaməti olaraq yaşlı kişilərin adlarına əlavə olunur. Alı kişi neçə illər idi ki, Həsən xana ilxı otarırdı. “Koroğlu”. Həsən kişi yeganə qızının haqqında dönə-dönə təriflər eşitmişdi. M.İbrahimov. Xalıqverdi kişi qocalmışdı. Ə.Vəliyev. • Beş kişinin biri – hörmətli, nüfuzlu kişi haqqında.
Azerbaycan Türkçesinin Sinonimler Sözlüğü (Çakıroğlu, 2013)
kişi
I. ər
{er}
II. qoçaq, igid, cəsur, mərd
{koçak, yiğit, cesur, mert}
Pamukkale Azerbaycan Türkçesi - Türkiye Türkçesi (ADT versiyonu)
kişi
er, erkek, koca
Kırgızca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Yudahin)
kişi
1. insan, kişi; urğaaçı kişi: kadın; erkek kişi: erkek; kişi bol-: adam olmak, düzelmek, kendine çeki-düzen vermek; kişi-kiyik, bk. kiyik; 2. başka, yabancı, kişige aytpa: kimseye söyleme, ellere söyleme; kişinikti: başkasının, elin, yabancıya ait.
Türkmencenin Açıklamalı Sözlüğü (Kyýasowa, 2016)
kişi
at. 1. Adam, ynsan. Orta ýaşan bir kişi köçe bilen parahat barýardy. Gara öýüň ortasyndaky ojakda alawlap ýanýan otdan nazaryny sowman oturan ýaşy elli çemesi, süňkbaşy iri, ýüzi nurana kişi egnine ýasgynjak atynan possunynyň ýakalaryny çekişdirip, syýyny ýygnap, has-da tijendi (Gurbanguly Berdimuhamedow, Älem içre at gezer). 2. Özge, başga biri. Kişi ýerine agaç ekseň, biwagt palta sesini eşidersiň (Nakyl). Öz ryzkyna hiç kanagat etmedik, Gözün diker, kişi aşyna zar bolar (Magtymguly).
Karaçay-Malkarca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Nevruz, 1991)
kişi
1. Kişi, adam, erkek, insan, kimse. Aksakal ~: aksakallı adam, mazallı ~: iri insan, kart ~: yaşlı adam, katınla bıla ~le: kadınlar ile erkekler, ~ alaymı etedi: insan öyle mi yapar? köpnü körgen ~: çok şey görmüş adam, üyde ~barmıdı: evde kimse var mı, ~ge aytma: kimseye söyleme, ol ~ge da tursunmaydı: o kimseye müdara etmez, o herkesi küçümser, anı ~ da san etmeydi: onu kimse kale almaz, nença kişisiz: kaç kişisiniz, ~ge amanlık bilme, teñiñi artından külme (as.): kimseye kötülük dileme, arkadaşının arkasından gülme, ~ kayğısı etekde, kesi kayğısı cürekde (as.): başkasının kaygısı eteğinde, kendi kaygısı yüreğinde; 2. Yabancı, ecnebi, başkası, başka. ~ adam: yabancı adam, ~ mal: yabancı hayvan, ~ cerle: yabancı topraklar, ~ el: başka köy, ~ kıyını bıla caşağan: başkasının emeği ile yaşayan adam, ~ elinde kiştik (d): yabancı yerde kedi gibi.
Dîvânü Lugâti’t-Türk Dizini (TDK)
kişi
kisi, adam, insan, kimse; halk; kar ı, kadın·I, 24, 44, 45, 46, 64, 74. 87. 91, 98,106, 109, 127, 129, 140, 142, 146, 147. 152, 154,155, 156, 166, 167, 174, 179, 186, 187, 216, 240. 243, 265, 287. 296, 307, 308, 310, 317, 319, 326, 332, 342. 356, 363, 365,