halqa
Azerbaycan Türkçesinin Açıklamalı Sözlüğü (Orucovun, 2006)
halqa
is.
1. Çənbər, qurşaq, dairə şəklində gərək (əsasən metaldan olur). Qaratoyuq ayağını cələdən çəkdikdə qıl halqa daralıb onu bənd edirdi. S.S.Axundov. Səlim də quşları tutmaq, ayaqlarına yüngül alümin halqa taxmaq işində elmi işçilərə kömək edirdi. M.Rzaquluzadə. // Kilid əvəzinə və ya qıfılı keçirmək üçün qapıya (bəzən də pəncərəyə) vurulan həmin formada alət. Böyük qapının böyük halqası olar. (Ata. sözü). ..Durdum, getdim, ara qapını örtdüm və gördüm ki, hələ möhkəm qarmağı da var, qarmağı da keçirtdim halqaya, soyundum və yıxıldım yatdım. C.Məmmədquluzadə. // Bəzək üçün və ya evlilik simvolu kimi barmağa taxılan həmin formalı əşya; qaşsız üzük. Göylərin sanki bu Göygöl kimidir; Halqa üstündəki zümrüd kimidir. M.Müşfiq. [Fitnə:] Biz çoxdan bağlıyıq bir-birimizə; Nə gərək bu qızıl halqalar bizə! A.Şaiq. // Adətən cəm şəklində, idm. Asılmış iki çənbərdən ibarət gimnastika aləti. // Ümumiyyətlə, halqaya, çənbərə oxşayan hər şey.
2. Zənciri əmələ gətirən dairəvi hissələrdən hər biri. Dövlət quruluşu belədir, məmləkətdə qoyulmuş qanunların hamısı zəncirin halqası kimi bir-birinə bənd olubdur. M.S.Ordubadi.
3. Həmin formada olan hər bir şey. Tüstü halqaları. – Bir anda bütün ətrafda yüzlərlə lampoçka yandı, qaranlığın halqası parçalandı. M.İbrahimov. // Dairə, dövrə. Getdikcə oynayanların halqası böyüyürdü. S.Hüseyn. • Halqa vurmaq – dairə vurmaq, dövrə vurub oturmaq. Qoca ləzgi bir daş üzrə oturmuş; Ətrafında kənd əhli halqa vurmuş. A.Səhhət. Dəstə halqa vurub oturmuşdur. S.Rəhimov. // Dövrələyən, mühasirəyə alan, qapayan şey; mühasirə. Düşmən halqasını yarıb keçdilər. • Halqaya almaq – mühasirəyə almaq, dövrələmək, əhatə etmək. [Fərid:] Böyük bir izdiham sarayı halqa içərisinə aldı. M.Hüseyn. Bir neçə atlı şimşək sürətilə xanı və bəyləri halqaya almış düşmənlər üzərinə şığıdı. M.Rzaquluzadə.
4. bax. hədəqə. [Gülnaz] sözünün dalını deyə bilmədi. Halqasından çıxmaqda olan ala gözlərini Firiduna dikib susdu. M.İbrahimov. halqa-halqa sif. Halqalar şəklində, burumburum. Kərbəlayı Qurban ayaqlarını uzadıb, çubuğu almışdı damağına və hərdənbir ağzından halqa-halqa tüstü çıxarırdı. Çəmənzəminli. [Nəbi:] Həcərin saçları dalğadalğadır; İpək birçəkləri halqa-halqadır. S.Rüstəm.
Azerbaycan Türkçesinin Sinonimler Sözlüğü (Çakıroğlu, 2013)
halqa
I. üzük
{yüzük}
II. dairə, sahə, çərçivə
{daire, saha, çerçeve}
III. ilmə, kəmənd
{bağ, kement}
IV. manqa, dəstə
{demet, deste}
Özbekçe—İngilizce Sözlük (Dirks, 2005)
halqa
(Arabic) ring, hoop; link; circle. quloqqa ~ qilib taqib ol- to put in one's pipe and smoke it.
Uygurca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Kurban, 2016)
halqa
a. Halka, çember; ortası boş daire.