burun
Türkiye Türkçesi – Tatarca Sözlük (Ganiyev, 1998)
burun
и. 1) борын; 2) геогр. борын, мыс ◊ burun bükmek ризасызлык күрсәтү; burun buruna gelmek кинәт очрашу, бәрелешә язу; burun kıvırmak борын җыеру, ошатмау; burun şişirmek борын күтәрү, тәкәбберләнү; burun yapmak өстән карау; burunu büyük тәкәббер; burunu havada үз-үзеннән бик канәгать булу; burunu bile kanamamak хәвефле хәлдән исән-имин котылу; burunu kırılmak (sürtülmek) борыны салыну, мактанчыклыгыннан ваз кичү; burnuna girmek бавырына керү; burnunu sıksan canı çıkacak авызын ачсан үпкәсе күренә; burnunun dikine (doğrusuna) gitmek үзсүзлеләнү
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü (Ercilasun, 1991)
burun
Türkiye Türkçesi: burun
Azerbaycan Türkçesi: burun
Başkurt Türkçesi: tanav moron
Kazak Türkçesi: murun tumsık (hayvan için)
Kırgız Türkçesi: murun
Özbek Türkçesi: burun
Tatar Türkçesi: borın tanav
Türkmen Türkçesi: burun
Uygur Türkçesi: burun
Rusça: nós
Azerbaycan Türkçesinin Açıklamalı Sözlüğü (Orucovun, 2006)
burun
is.
1. İnsan və heyvanın üzündə iybilmə və tənəffüs orqanı. Dik burun. Düz burun. Yastı burun. Burun pərdəsi (burun deşiklərinin arasındakı pərdə).
2. Müxtəlif şeylərin, alətlərin və s.-nin uc tərəfi, irəli çıxan hissəsi. Çəkmənin burnu. Dəhrənin burnu. Külüngün burnu. • Burun vurmaq – tənəklərin uclarını kəsmək.
3. coğr. Qurunun, dənizin içinə girən dağlıq, qayalıq hissəsi. Zığ burnu. Ümid burnu. – Bakının cənub tərəfində dənizə doğru uzanan iki burun vardır. H.Sarabski. ‣ Burnu qanamamaq – heç bir zərər görməmək. [Əbülhəsən bəy:] Müvəffəq olduq, bir nəfərin də burnu qanamadı, yenə də silahları və patronları aparıb .. təhvil verdik. M.S.Ordubadi. İnsanların bu mübarizliyi mal-qaranı fəlakətdən xilas etdi. Bir buzovun da burnu qanamadı. R.Rza. Burnu ovulmaq – cəzalanmaq. [Müəllimə:] Hərifin nə burnu ovuldu! Mir Cəlal. Burnundan düşmək – tamamilə oxşamaq, eyni olmaq. Burnundan gəlmək – ziyan görmək, zərər çəkmək, xeyrini görməmək, çox pis nəticələnmək. Burnunu ovmaq – cəzalandırmaq. [İbrahim xan:] Kəlbəli qudurub, məni tanımaq istəmir. Onun burnunu ovmaq lazımdır. Çəmənzəminli. Burnunu yuxarı tutmaq – iddialanmaq, lovğa olmaq, təşəxxüs satmaq, başqalarına xor baxmaq. Burnunun ucu göynəmək – əldə edilə bilməyən bir şeyi çox arzu etmək, həsrətini çəkmək. Burnunun ucunda – lap yaxınlıqda.
Pamukkale Azerbaycan Türkçesi - Türkiye Türkçesi (ADT versiyonu)
burun
burun
Özbekçe—İngilizce Sözlük (Dirks, 2005)
burun
1 3pp. burni: nose; spout; keyhole; how (naut.); point, promontory. ~i bilan gapir-/~i ko'tarildi to become conceited, put on airs. ~ suq-/ikki qo'lni ~iga suqib/~idan osha/~idan ip o'tkazib ol- to lead about by the nose. ~idan tortsa yiqilguday to be very frail (lit., He will fall over if he clears his nose.). ~idan chiqdi to be wasted, spoiled. ~ini tishlab qol- to feel bitter pangs of regret. ~ning tagida/ostida right under one?s nose.
2: formerly, before; early. ~lari in former times, formerly. hammadan ~ before the rest; first and foremost, first of all.
Türkmencenin Açıklamalı Sözlüğü (Kyýasowa, 2016)
burun
I, at. 1. Adamyň ýüzünde, haýwanyň tumşugynda ýerleşen dem alyş we ys duýuş agzasy. 2. Bir esbabyň, enjamyň, guralyň we ş.m. zatlaryň öň tarapy, ujy. Onuň bir böwründe burny döwük köne sandal ýatyrdy. 3. geog. Gury ýeriň uly suwa süsňäp gidýän ýeri. Ilerki burundan bir gaýyk dolandy.
‣ Burnuna ýel düşmek tumşugyny ýokary tutup, ümdüzine gitmek. Ol hili wagtlarda ol burnuna ýel düşen haýwan ýaly tumşugyny dik ýokaryk tutup, gözi ýer görmeýär, öňünden çykan zady basalaýar (H. Ys- maýylow). Burnundan çöp ötürmek diýeniňi etdirmek, aýdanyňdan çykmaz ýaly etmek, lepbeý diýip durar ýaly etmek. Birden Doýduk ýalyň biri Japbagyň burnundan çöp ötürip, biziň agzymyzy alardaýmasyn (B. Kerbabaýew). Burnundan getirmek iýen-içenini janyna siňmez ýaly etmek, azar ýamanyny bermek, horlamak. Burnundan ikli gan getirmek azar ýamanyny bermek, horlamak. Burnuny syksaň, jany çykjak örän hor, arryk. Burnuňy asmana (göge, ýokary) tutmak ulumsylyk, tekepbirlik etmek. Burnuňy görkezmek bir ýere az salymlyk barmak, görnüp gaýtmak. Burnuňy sokmak 1) goşulmasyz işe, meselä goşulmak. 2) görünmesiz ýerde görünmek, barmasyz ýere barmak. Burnuňy uzatmak bir zatdan hantama bolup ymtylmak. Burny deşilen ýaly örän ýuwaş. Bir-iki aýlap burny deşilen ýaly bolup gezdi (B. Seýtäkow).
BURUN II, 1. hal, kön.s. Ozal, öň, ilki, öňürti. Saglygyň gadryny bilgil, Hassa bolmazdan burun (Magtymguly). Söhbet et rakyplar duýmazdan burun, Başyňa döneýin jana, Garybym (Halk aýdymyndan). 2. Oglana dakylýan at.
Uygurca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Kurban, 2016)
burun
I Evvel, önce, geçen. Burun zamanda – Evvel zamanda. Xéli waqit burun – Epey zaman önce. Burundin tartip – Evvelden beri. Inqilaptin burun – Devrimden önce. Mundin burun – Bundan önce.
II 1. Burun. Burun tüshügi – Burun deliği. Puchuq burun – Kısa ve kalkık burun. 2. coğr. Burun. Ikki qolumni burnumgha tiqip keldim – İki elim bomboş geldim. Qoghunning burni körünüp qaldi – Kavun olgunlaşmaya başladı.
Karaçay-Malkarca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Nevruz, 1991)
burun
1. Burun, uç. Batık ~: semer burunlu, ~ kemirçek: burun kıkırdağı, ~ bok: katı sümük, ~uñu tartıp turma: burnunu çekip durma, burnuñu sürt: burnunu sil, ~u süyünmek(d): burnu sevinmek (hafif sızlama veya çekilme tarzında bir duygu olup böyle olduğu zaman iyi bir haber alınacağı yorumu yapılır), kemeni ~u: geminin burnu, geminin sivri ucu, mizni ~u citimidi: tığın ucu sivri mi, ~unña ötmek (d): üzmek, kırmak, incitmek, aythanı ~uma ötgendi: söylediği beni üzdü, ~ununa ötdürmezça söleş: kırmayacak şekilde konuş, ~un turğuzmak(d): burnunu dik tutmak, boyun eğmemek, dikelmek, köremise anı burunun turğuzup turğanın: görüyor musun onun dikelip durduğunu, ~ salındırmak: burnun sarkıtmak, müteessir olmak, nesi bar ese da ~u bek sarkğandı: nesi var bilmem ama burnu pek sarkık, ~undan tüşgença(d): burnundan düşmüş gibi, tıpatıp, ~ urup körmek: denemek, sınamak, yapmaya teşebbüs etmek, ~ urup kördü, alay a küçü cetmedi: yapmayı denedi, ama gücü yetmedi; 2. (birinci hece vurgulu telafuz edilir) geçmiş, kadimş eski, çok eski, eskiden. ~ kibik esimdedi: eskiden olduğu gibi hatıramdadır, ~ zamanda etilgen işle: geçmiş zamanda yapılan işler, alğı ~: ilk önce, evvela.
Dîvânü Lugâti’t-Türk Dizini (TDK)
burun
burun, öne doğru çıkınti yapan yer; önce·I, 375, 398, 412, 515. 518, 524,II, 85, 313;III, 107, 273 § kıwal burun