atmak
Türkiye Türkçesi – Arı Duru Türkçe Sözlüğü (Kuleli, 2013)
atmak
[Köken: Anlam genişlemesi] Dışlamak, Irgıtmak, Atmak
Türkiye Türkçesi – Tatarca Sözlük (Ganiyev, 1998)
atmak
ф. 1) ату, ыргыту, очырту; 2) җиргә бәрү; 3) кемне дә булса читләштерү; 4) салу; кую; yemeğe tuz atmak ашка тоз салу; 5) кичектерү; 6) тапшыру, йөкләү; 7) төрле мәгъ. ташлау; 8) шартлау, ертылу; 9) (йон һ. б.) төтү, 10) ялган сөйләү, шыттыру; 11) чатнау, сүтелү; 12) (йөрәк һ. б.) тибү; 13) кыйммәтен югалту; 14) сөйл. исерткеч эчү ◊ atıp tutmak гайбәт сөйләү; atma recep, din kardeşiyiz шыттырма, дускай, ачык күрәбез; atsan atılmaz, satsan satılmaz алып мактарлык түгел, салып таптарлык түгел
Arı Duru Türkçe – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Kuleli)
atmak
1. Atmak
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü (Ercilasun, 1991)
atmak
Türkiye Türkçesi: atmak
Azerbaycan Türkçesi: atmag
Başkurt Türkçesi: ırğıtıv taşlav atıv hibiv
Kazak Türkçesi: tastav laktıruv atuv
Kırgız Türkçesi: taştō ırğıtū
Özbek Türkçesi: täşlämàk àtmàk
Tatar Türkçesi: ırğıtu taşlau atu sibü
Türkmen Türkçesi: taşlamak atmak
Uygur Türkçesi: atmak taşlimak
Rusça: brosat' kidaf
Türkmencenin Açıklamalı Sözlüğü (Kyýasowa, 2016)
atmak
işl. 1. Ýaýdan, her bir ot açýan we atylýan ýaragdan ot açmak, ok ýagdyrmak. Ýatyp galandan atyp gal (Nakyl). Sen, näme, tüpeň atyp bilýärmiň? (A. Durdyýew). 2. Ok bilen awlamak, tüpeňlemek; ýaýlamak. Ýolda keýik kowalap, guş atyp, gün ýaşyp garaňky düşende, çopanlaryň goşunda ýatypdyrlar (N. Pomma). 3. taryh. Atuw jezasyny ýerine ýetirmek. 4. Taşlamak, zyňmak. Ýol üstünde ölsem, ýola atsalar, Razy men, üstümden basyp ötseler (Magtymguly). 5. Sepip ýa-da taşlap ekmek. Ol ýere atan tohumyň yrýa gitmeýärdi (A. Gowşudow). 6. Nämedir bir zady örtmek, basyrmak. Agylyň gapdalynda ýatan keçäni alyp, onuň üstüne atdy, biline çeki çekdi, irişmeledi (G. Kulyýew). 7. Sowrup saýlamak, ýele çekip saplamak (harman hakynda). Bugdaý ekdim, harman atdym, Jary baryn bilmedim (Türkmen halk döredijiliginden). 8. Bir ýere özüni ýetirmek, barmak, baryp ýetmek. Essim aýylyp, soňky demde, Zordan atdym oraçama (K. Gurbannepesow). 9. Bir zady biriniň üstüne ýüklemek, ýöňkemek. Kakamy, ejemi razy etmegi hem şolaryň boýunlaryna ataryn (B. Pürliýew). 10. Bir zady ikinji bir zadyň üstüne goýmak, taşlamak, çykarmak. Ol diwanda oturan ýerinden sag aýagyny çep aýagynyň üstüne atyp, hallan atdyrdy (B. Öwezow). 11. Içmek, ýuwutmak. Men ýüzümiň ugruna iki dermany birden atdym (“Edebiýat we sungat”). 12. Atmak işliginiň öňünden at sözleri gelip, täze manyly düzümli işlikler ýasalýar: Baş atmak minnetdarlyk bildirmek üçin başyňy öňe tarap egmek. Bije atmak jedelli meseläni çözmek üçin meňzeş zatlaryň içinden şertli belgili bir zady çekip almak ýa-da ş.m. başga bir usul bilen bijäni çykarmak. Daň atmak gün dogmazyndan öň jahan ýagtylyp ugramak, günüň dogýan ýeri agaryp başlamak. Hallan atmak aldyrany bar ýaly ýortmak, alakjamak, selpemek, eýläk-beýläk ylgap hars urmak. Haýbat atmak birini gorkuzmak üçin bir zat etjekdigiňi duýdurmak. Ok atmak ýaýyň peýkamyny nyşana tarap goýbermek, gönükdirmek; tüpeňden, awtomatdan we ş.m. ot açmak. Owsun atmak – ser. Owsun. Öwüşgin (öwşün) atmak öz reňkinde öwsüp durmak. Sadyr atmak suwy hakyky tagamyny ýitirip, ýata suwuň tagamyna eýe bolmak. Tolkun atmak tolkunlar döremek. Töhmet atmak biriniň abraýyny dökýän ýalan-ýaşryk gepi ýaýratmak. Yraň atmak ser. Yrgyn atmak. Yrgyn atmak yraň atmak, yranmak. Ýaý atmak ýaýy çekip, okuny, peýkamyny sypdyryp goýbermek.
‣Atyp geç (geçsin) adatça, düýp derejedäki geçmek işligi hal işlik goşulmasy goşulan atmak işliginiň yzyndan gelip, biriniň eden ýa-da heniz etmedik hereketini oňlamadyk adam tarapyndan aýdylýar. Haýbat atsaň atyp geç, haýbatyňdan gorkamok. Başyna atmak bar işi, aladany üstüne ýüklemek. Lagnat daşyny atmak näletlemek, nälet okamak. Pitjiň atmak birine pisindiň oturmazlyk, göwnüň ýetmezlik.
Karaçay-Malkarca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Nevruz, 1991)
atmak
atmak. Taş ~: taş atmak, kol taş ~: gülle atmak, uşhuvurğa tuz ~: yemeğe tuz atmak, arkan ~: ip atmak, kement atmak, karmak ~: zıpkın atmak, av ~: örtü atmak, örtmek, can ~: can atmak, tırmalanmak, mıllıgın ~: kendini atmak, bütün gücüyle (üstüne) atlamak, saldırmak, uzak bolcalğa ~: uzun vadeye bırakmak, atıb cibermek: atıp koyuvermek, atıb koymak: atıp bırakıvermek, atıb ketmek: atıp gitmek, atıb boşamak: atıp bitirmek, atıb urmak: atıp vurmak, ışanña salıb ~: nişan alıp atmak, urluk ~: tohum ekmek, göroh ~: tabanca atmak, kesib ~: kesip atmak, kobarıb ~: kopartıp atmak.
Dîvânü Lugâti’t-Türk Dizini (TDK)
atmak
atmak,I, 21,116,129,160, 170, 236, 237, 280, 403, 528;II, 20 26, 221, 226, 303, 306, 326;III, 106, 356, 370, 374