ZOR
Türkiye Türkçesi – Arı Duru Türkçe Sözlüğü (Kuleli, 2013)
zor
[Köken: Farsça] Kın, Ağır
Türkiye Türkçesi – Tatarca Sözlük (Ganiyev, 1998)
zor
и. 1) мәҗбүрилек; zorunda kalmak мәҗбүр булу; 2) кыенлык, авырлык; газап; zorun ne? нәрсәдән газапланасың?. 2. с. 1) авыр, кыен, газаплы; zor bir çalışma авыр эш. 3. рәв. көч кулланып □ zor alım конфискация
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü (Ercilasun, 1991)
zor
Türkiye Türkçesi: zor
Azerbaycan Türkçesi: çätin
Başkurt Türkçesi: kıyın avır möşköl
Kazak Türkçesi: kıyın avır
Kırgız Türkçesi: kıyın
Özbek Türkçesi: ḳıyin müşkül
Tatar Türkçesi: kıyın avır çitin
Türkmen Türkçesi: kīn
Uygur Türkçesi: kıyın täs
Rusça: trudnıy
Azerbaycan Türkçesinin Açıklamalı Sözlüğü (Orucovun, 2006)
zor
[fars.]
1. is. Güc. Muzdur anladı ki, çox pulun zoru da çox olurmuş. S.M.Qənizadə. [Mirzə Həsən:] Bundan sonra traktor adlanan maşının zoru ilə əkəcəksiniz. Ə.Haqverdiyev. [Harun:] Düşmənin zoru qabağında könül xof eyləməz. Ü.Hacıbəyov. • Zor etmək (eləmək) – güclə məcbur etmək, güc tətbiq etmək. [Məhərrəm:] Odur ki, [Səriyyəyə] zor etməyə haqqınız və ixtiyarınız yoxdur. C.Cabbarlı. Zor gəlmək – üstün olmaq, qalib çıxmaq, məcbur etmək. Zor ilə – 1) zorla. Mən səndən ayrılmazdım; Zor ilən ayırdılar. (Bayatı). Naəhl olana mətləbi andırmaq olurmu?! Söz qanmıyana zor ilə qandırmaq olurmu?! M.Ə.Sabir. Mexaniki zor ilə maşınxanadan kənara çıxardılar. H.Nəzərli; 2) var gücü ilə. Keçmiş kösöyü zor ilə yerə vuranda qığılcım saçılan kimi [dərvişin] gözləri məşəlləndi. A.Divanbəyoğlu. Zor işlətmək (göstərmək) – zor etmək, gücdən istifadə etmək, zorakılıq etmək. [Vahidov Telliyə dedi:] Bəzən zor işlətmək lazımdır ki, sevdiyin adamı xoşbəxt edəsən. Ə.Məmmədxanlı. Zora çəkmək – çətinliyə salmaq, bərkə çəkmək, məcbur etməyə çalışmaq. Boşla, ay molla dayı, sən də bizi çəkmə zora; Biz sənin hiylən ilə düşmərik əsla bu tora. M.Ə.Sabir. Zora salmaq – çətinliyə salmaq, gücə salmaq. Molla dartındı, ancaq qolunun məngənəyə düşdüyünü görüb zora salmadı. S.Rəhman. Zoruna dönüm! – tərif və təşviq ifadəsi (birinə ürək vermək, bir işə cəsarətləndirmək və təhrik etmək üçün işlənir). Qüvvətlə sıx döşünə tüfəngin qundağını; Vur, zoruna dönüm, vur, baş qaldıran yağını! R.Rza. // Qolugüclülük, qolunun gücü. Zor vermək – 1) güc vermək. [Aslan bəy:] Xoş gəldin, get ancaq bundan sonra ağlına zor vermə... N.Vəzirov; 2) ağır təsir etmək. Ayrılıq zor verdi ana qəlbinə; Gəl! – deyib yanına çağırdı yenə. S.Vurğun.
2. sif. Çox güclü, qüvvətli, böyük. Açarın gücü qıfıldan zordur. (Ata. sözü). [Paşa Qəribə:] Mən bilirəm sən qəribsən, ancaq deyirlər ki, çox zor aşiqsən. “Aşıq Qərib”. // Çox bacarıqlı, qoçaq, əlindən hər şey gələn. Kişi zor adamdır. // zərf Çox, xeyli. [Rüstəm bəy:] Çingiz, nə çox yatmışıq, balam? – dedi, – zor yatdıq. Çəmənzəminli.
3. sif. Çətin, çətin başa gələ bilən, zehni və yaxud cismani güc tələb edən, çox ağır. Zor məsələ. – Müqim bəy .. sabahkı işin çox zor iş olduğunu kəsdirdi, təkrarən öz nitqini nəzərdən keçirməyə başladı. S.Rəhimov. // Zordur şəklində – çox çətindir. Uff, .. bu qədər məşəqqətdən sonra ona yaxınlaşmaq yenə də zordur, – dedi. H.Nəzərli.
4. is. Məcburiyyət. Mənim yetim uşağa rəhmim gəlir, çünki o uşaq sahibsizdir və bu barədə dəxi mənə zor yoxdur. C.Məmmədquluzadə. [General:] Xoşluqla etməsə, nə gəlib zora? Biz ki, gəlməmişik xoşluqla bura. B.Vahabzadə. // Zərf mənasında. Məcburiyyət altında, məcburən, istəmədən, öz xahişi olmadan. ..Tacir yarı zor, yarı xoş hambalı padşahın yanına apardı. (Nağıl).
5. Zorla şəklində zərf – 1) güc işlədərək (işlədilərək), güc tətbiq edərək (edilərək), məcburiyyət altında. Qızı gətirdilər saraya zorla; Hər şeyi sarayda anladı Leyla. B.Vahabzadə; // istəməyə-istəməyə, özünü məcbur edərək. [Əlləzoğlu] sifətini eybəcər bir şəklə saldı, qədəhin az qala yarısını zorla püstə ağzına təpdi. İ.Hüseynov; 2) çox çətinliklə, güclə. Özünü zorla çəkib aparan qoyunların yelini südlə dolu idi. M.İbrahimov. Ancaq tüfəng çox uzun və ağır olduğundan onun əli tətiyə zorla çatırdı. M.Rzaquluzadə; 3) güclə, güc-bəla ilə, çox çətinliklə (bu mənada bəzən “zor-bəla ilə” şəklində işlənir). İşin öhdəsindən zorla gəldi. Zorla özünü saxlaya bildi. Onu zor-bəla ilə razı sala bildilər.
Azerbaycan Türkçesinin Sinonimler Sözlüğü (Çakıroğlu, 2013)
zor
I. güc, taqət, qüvvət
{güç, takat, kuvvet}
II. güclü, qüvvətli
{güçlü, kuvvetli}
III. çətin, mürəkkəb, ağır
{çetin, zor, ağır}
IV. məcburiyyət
{mecburiyet}
Pamukkale Azerbaycan Türkçesi - Türkiye Türkçesi (ADT versiyonu)
zor
zor
Özbekçe—İngilizce Sözlük (Dirks, 2005)
zo'r
(Persian) strength, force, might; effort; blow, impact; strong, mighty; great; super. ~ ber- to put all one's effort into; to focus on; to do adamantly or determinedly. ~ kel- to be difficult. ~ kelsa if there is no other choice, if all else fails. zorim bor, ~im yo'q I can ask, but I can't force (them).
Özbekçe—İngilizce Sözlük (Dirks, 2005)
zor
(Persian) weeping, wailing; entreaty, plea; strong need, desire. ~ qolgur Drop dead! xudoning ~ini qilto beseech, to entreat. ~ yig'la- to sob, to wail. ~-~ yig'la- to weep bitterly. ~ qaqsha- to moan, to groan. ~ bo'l- to be in need of, to be desperate for.
Kırgızca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Yudahin)
zor
f. büyük, kocaman, kuvvetli.
Türkmencenin Açıklamalı Sözlüğü (Kyýasowa, 2016)
zor
[zo:r] I, syp.1. Güýç, kuwwat, gujur. Ganymlardan aldyň ary, Kuwwatlandy goluň zory (Durdy Gylyç). 2. Güýçli, edenli, kuwwatly, gujurly. Her ýerde zor adamlar bar-ow. 3. Oňat, gowy; ökde, gaýratly. Dag göwsünden nebit alýan zor oglan (G. Seýitliýew).
‣ Zora düşmek zorluk görmek, güýçlä sezewar bolmak. Atam meni zora düşüp barýandyr hyýal etmesin (“Görogly”). Zor bermek köp güýç sarp etmek, güýçli hereket etmek, bir işe janypkeşlik bilen ýapyşmak. Araňyzda geleňsizlik bolmasyn, Zor berip işläliň ýygym wagtynda (A. Salyh). Zor etmek zorluk etmek, güýç görkezmek. Meni goşunçylyga ýaratsalar, dagy men zor edip ýaratdyraýynmy? (A. Gowşudow). Zor görmek güýç görmek. Aýgytly söweşde gudrat görkezýär, Näçe zor görse-de, bermeýär ýeňse (B. Kerbabaýew). Zor salmak ser. Zor bermek. Biri-biriniň sesini basmak üçin bokurdaklaryna zor salyp gygyrdylar (B. Seýtäkow).
ZOR [zo:r] II, at, gepl.d. Duz. Naharyň zory ýetipdir.
Uygurca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Kurban, 2016)
zor
f. 1. Kuvvet, güç, kudret, büyük. 2. Zor, cebir. Zor birlen – Zorla. Men zor keldim – Ben zor geldim. Zor adem – Büyük adam. Bu ish zor ehmiyetke ége – Bu işin önemi büyük.
Karaçay-Malkarca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Nevruz, 1991)
zor
zor, güç, cebir, baskı. ~ bıla: cebren, zorla, zor kullanarak, ~nu tübünde: baskı altında, ~ körgen: baskı gören.