O‘rta
Türkiye Türkçesi – Tatarca Sözlük (Ganiyev, 1998)
orta
1. и. 1) урталык, урта; 2) ачыклык; 3) физ. сфера; 4) мат. Пропорция; 5) спорт. урта авырлык. 2. с. уртадагы, урта □ orta yaşlı урта яшьләрдәге; ◊ ortaya atmak сөйләп бирү
Arı Duru Türkçe – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Kuleli)
orta
1. Ambiyans
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü (Ercilasun, 1991)
orta
Türkiye Türkçesi: orta
Azerbaycan Türkçesi: orta
Başkurt Türkçesi: urta
Kazak Türkçesi: orta
Kırgız Türkçesi: orto
Özbek Türkçesi: ortä
Tatar Türkçesi: urta
Türkmen Türkçesi: orta
Uygur Türkçesi: orta ottura
Rusça: seredina
Azerbaycan Türkçesinin Açıklamalı Sözlüğü (Orucovun, 2006)
orta
1. is. Bir şeyin kənarlarından, uclarından az-çox bərabər dərəcədə aralı olan yer; bir şeyin mərkəzi. Kəndin ortası. – Otağın ortasında bir soba vardı. S.Hüseyn. Dördkünc həyətin ortasında dördkünc bir bağça, bağçanın ortasında yenə dördkünc bir hovuz vardı. Ə.Əbülhəsən. // Çay, yol və s.-nin hər iki tərəfindən az-çox bərabər məsafədə olan yer. Çayın ortasına gedəndə su [Eyvaz kişini] süpürlədi. Ə.Vəliyev. Vəkil yolun ortasında qanqal kolu kimi tənha görünürdü. Mir Cəlal.
2. sif. Ortada olan, bir şeyin kənarlarından, uclarından eyni məsafədə aralı olan; iki nöqtə (xətt, şey və s.) arasında olan. Evin orta pəncərəsi. Orta otaq. – Danalar yenə əvvəlki kimi orta payanı söküb yeyirdilər. M.Hüseyn.
3. is. Bir şeyin başlanğıcından, ya sonundan eyni dərəcədə uzaq olan vaxt, zaman. Yayın ortası. Ayın ortası. Günün ortasında. – İyul ayının ortası idi. N.Nərimanov.
4. sif. Böyüklə kiçik, yüksəklə alçaq, ağırla yüngül və s. arasında olan. Orta və ağır tank. Orta və xırda burjuaziya. // sif. Təcrübəsi az olan; miyanə, babat. Orta dərzi. – [Rüstəm:] Mən bir şeyi başa düşmürəm, ortaların (is.) ayağı ilə yerimək irəli getməkdir? M.İbrahimov.
5. sif. Bir neçə kəmiyyətin onların sayına bölünməsindən alınan; adi, nəzərdə tutulan hadisə və s. üçün tipik olan. Orta illik temperatur. Orta əmək haqqı. Orta sürət. // sif. Keyfiyyətcə nə yaxşı, nə də pis olan; babat, miyanə. Orta keyfiyyətli mal.
6. is. Tələbələrin biliyinə verilən “pis” qiymətlə “yaxşı” qiymət arasındakı qiymət, kafi – “3”. Tarixdən “orta” almaq. “Orta” (sif.) qiymət.
7. sif. Üçdən ikincisi. Orta qardaş (bacı).
8. is. İki şey arasında olan boş yer; boşluq, ara, aralıq. Ülkər də seyr edib öz anasını; Ortada quş kimi qol-qanad açır. S.Vurğun. Çobanlar və yeniyetmələr alaçığın yanlarına çəkilərək yeməyi yığışdırıb ortanı açdılar, oynamağa başladılar. M.İbrahimov. ‣ Orta barmaq – şəhadət barmağı ilə adsız barmaq arasındakı barmaq. Orta əsrlər – V-XV əsrləri əhatə edən dövr. Orta əsr ədəbiyyatı. Orta əsrlərə aid memarlıq abidələri. Orta hesabla – təxminən, təxmini. Sortluq toxum məntəqələrində hər hektardan orta hesabla 170 sentner kartof məhsulu götürürlər. Orta məktəb – ali məktəbə daxil olmaq, yaxud ümumi və ya orta ixtisaslı mütəxəssis kimi işləmək üçün kifayət edən ümumi təhsil verən məktəb. Orta musiqi məktəbi. – Gülşad orta məktəbin son sinfində oxuyan vaxt müharibənin ağır ili idi. Ə.Vəliyev. Orta təhsil – orta məktəbdə alınan təhsil. Orta təhsil haqqında kamal attestatı. – [Şükür] orta təhsilini bitirmiş, ali məktəbə girmək istəməmişdi. S.Hüseyn. Orta yaş (sini) – nə cavan, nə qoca; cavanlıqla qocalıq arasındakı yaş. Mirzağa qısaboylu, şişmanqarınlı, cücəgözlü, yekəburunlu və qalındodaqlı, orta sinlərdə bir adam idi. H.Nəzərli. Ortada qalmaq – bax. arada qalmaq 1-ci mənada (“ara”da). Ortada yeyib qıraqda (kənarda) gəzmək – 1) bir işi görmədiyi halda başqalarının əməyinin səmərəsindən faydalanmaq; 2) boş-boş gəzmək, veyllənmək, avaralanmaq. Banıçiçəkdə gözü olanlardan biri də .. ortada yeyib qıraqda gəzən ağ bir bəy oğlu idi. M.Rzaquluzadə. Ortadan çıxarmaq – bax. aradan çıxarmaq (“ara”da). Bayram aşağı əyildi, yerə sərilmiş fəhlələrdən birini qucağına alıb ortadan çıxartdı. M.Hüseyn. Ortadan çıxmaq – bax. aradan çıxmaq (“ara”da). Ortadan qaldırmaq (götürmək) – bax. aradan qaldırmaq (götürmək) (“ara”da). Ortaya almaq – bax. araya almaq (“ara”da). Ortaya atmaq – bax. araya atmaq (“ara”da). Güləsərin əlacı olsa, onu [atasını] heç yana buraxmazdı. Özü qolunu çırmayıb ortaya atılardı. İ.Şıxlı. Ortaya çıxmaq – bax. meydana çıxmaq (“meydan”da). Bir çox çətinliklər ortaya çıxdı. – [Döyüş meydanında] qorxmaz, fərasətli adamlar tez ortaya çıxır. S.Vəliyev. Ortaya düşmək – 1) bir iş görməyə təşəbbüs etmək; 2) bax. araya düşmək (“ara”da). Ortaya gəlmək – bax. araya gəlmək (“ara”da). Siniyə çəkilən xingal buğlana-buğlana ortaya gələndə Tahir .. oturdu. M.Hüseyn. Ortaya qoymaq – bax. araya qoymaq (“ara”da). Uşaqlar çarpayılarından düşdülər. Əllərinə keçən kitabları vərəqlədilər. Kim nədən şübhələndisə gətirib ortaya qoydu. İ.Şıxlı. Ortaya söz salmaq – bax. araya söz salmaq (“ara”da).
Azerbaycan Türkçesinin Sinonimler Sözlüğü (Çakıroğlu, 2013)
orta
I. miyanə, babat
{ara, ne iyi ne kötü}
II. mülayim, mö’tədil
{yumuşak, ılımlı}
Pamukkale Azerbaycan Türkçesi - Türkiye Türkçesi (ADT versiyonu)
orta
orta, vasat
Özbekçe—İngilizce Sözlük (Dirks, 2005)
o'rta
middle, center, midst, midsection; space between; space around one, vicinity; middle, central; grade of 'satisfactory'. ~da in the middle, between, among; in the vicinity, nearby; held in common, (shared) among; in the meantime. ~ga tush- to intercede, to act as a go-between; to set out to do; to become a reason, to serve as an excuse. ~ ma'lumot secondary education. ~ maktab middle school. ~ (hol) dehqon farmer of average means. ~ hol neither poor nor rich, middle-class. ~miz buzilib qoldi We've had a falling-out. ~ga ol- to put in the middle, to surround; to call to task or petition as a group. ~ga sol-/~ga to'k- to come out with, to say openly. ikki ~da between a rock and a hard place, thanks to the disagreement. ~mizda qolsin Let this stay just between us. ~dan ko'tar- to get rid of. ~ asrlar the Middle Ages. ~ yoshdagi odam person of middle age. ~ qo'l/~ga ot- to say, to come out with; to throw out (e.g., slogan). ~ga sukut cho'kdi all became silent. ~ga qo'y- to place in the middle; to put forth; to propose. ~ baho fair, satisfactory grade. ~sida between, among; in the middle or center of. ~sidan from the middle of; from among.
Türkmencenin Açıklamalı Sözlüğü (Kyýasowa, 2016)
orta
[orto], at. 1. Bir zadyň merkezi, bir zady deň ikä bölýän aralyk ýer. Obany iki bölüp, ortasyndan ýap geçýärdi. 2. Uzyn bilen gysganyň aralygy. Orta boýly ýigit. 3. Bir zadyň başlanýan ýeri bilen ahyrynyň aralygy, adamyň ömrüniň ýarysy. Orta ýolda atyň ölmesin, orta ýaşda – aýalyň (Atalar sözi). 4. Bir zadyň hiliniň kanagatlanarlyk derejesi.5. Köpçüligiň, märekäniň we ş.m. içi, aralyk. Gün batyp, garaňky düşenden soň, bagşy orta geldi (B. Seýtäkow).
‣Orta almak 1) töweregine aýlanmak, daşyna üýşmek. 2) ýerli-ýerden käýemek, daşyna geçmek, tankyt etmek. Orta asyr gadymyýetiň taryhynda soňky, ýagny V asyryň ahyryndan tä XVII asyryň ortalaryna çenli dowam eden bütindünýä taryhyny öz içine alýan döwür. Orta atmak 1) bir meseläni maslahata goýmak, bir meseläni köpçüligiň garamagyna,geňeşine goýmak. Kim bilýär, belki, ol üçünji bir teklibi orta atsa-da atar! (N. Saryhanow). 2) baryňy köpçülige bagyşlamak. Seniň üçin öz barymyzy orta atýarys (N. Saryhanow). Orta barmak ýaly birkemsiz, köstsüz, örän oňat, syratly, owadan. Orta bilim orta mekdebi, ýörite orta okuw mekdebini gutaryp alynýan bilim. Orta çykmak 1) zähmetde özüňi görkezmek, işde tapawutlanmak, saýlanmak. 2) harajadyňy jemläp, toý we ş.m. etmek, köpçüligi ýygnap, öňünde durmany başarmak. 3) göreşmek üçin göreş meýdanyna çykmak. Orta goýmak ser. Orta atmak. Orta hasap bilen takmynan, ortaça. Orta hasap bilen her zähmet güne bäş manat pul düşdi. Orta mekdep umumy bilim berýän onýyllyk mekdep. Orta ýolda orta ýaşa baraňda.
Uygurca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Kurban, 2016)
orta
bk. ottura.
Karaçay-Malkarca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Nevruz, 1991)
orta
orta, vasat, yarı, yarım, ara. Aynı ~sı: ayın ortası, keçe ~: gece yarısı, elni ~ bıla ötdük: köyün ortasından geçtik, ~bız amandı: aramız kötü, ~dan beş cıl ötdü: aradan beş yıl geçti, ~ boylu: orta boylu, ~ tergev bıla: ortalama hesapla, ~ mektab: orta okul, ~ kün: perşembe, ~ğa salıv: ortaya koyma.