BOY
Türkiye Türkçesi – Arı Duru Türkçe Sözlüğü (Kuleli, 2013)
boy
[Köken: Yerel] (toplum) Uruk, Tire
Türkiye Türkçesi – Tatarca Sözlük (Ganiyev, 1998)
boy
I и. 1) төрле мәгъ. буй; 2) тукыма үлчәме, буй сөйл. ◊ boy almak буйга үсү; boy aynası зур көзге; трюмо; boy bos буйсын; boy ölçüşmek ярышу; boy vermek суның тирәнлеген чумып үлчәү; boy vermemek кеше күмелмәслек сай булу; boya çekmek буй тарту, озынаеп китү; boyu boyuna, huyu huyuna чиләгенә күрә капкачы
boyII и. кабилә
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü (Ercilasun, 1991)
boy
Türkiye Türkçesi: boy
Azerbaycan Türkçesi: boy
Başkurt Türkçesi: buy
Kazak Türkçesi: boy
Kırgız Türkçesi: boy
Özbek Türkçesi: boy
Tatar Türkçesi: buy
Türkmen Türkçesi: boy
Uygur Türkçesi: boy
Rusça: róst
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü (Ercilasun, 1991)
boy
Türkiye Türkçesi: boy
Azerbaycan Türkçesi: boy ģäbilä
Başkurt Türkçesi: ırıv tokom
Kazak Türkçesi: taypa
Kırgız Türkçesi: urū
Özbek Türkçesi: ḳabilä
Tatar Türkçesi: ıru(ğ) tokım
Türkmen Türkçesi: tãypa
Uygur Türkçesi: ḳäbilä
Rusça: plem'a
Azerbaycan Türkçesinin Açıklamalı Sözlüğü (Orucovun, 2006)
boy
I. is.
1. Bədənin uzunluğu; qədd, qamət. Boyu uca adam. Boyu qısa. Sənin boyda. Bir boyda. – Bir balaca boyu var, ev dolusu toyu var. (Tapmaca). // Bədən quruluşu, bədəndə tənasüb. O qadının heç boyu yoxdur.
2. Ümumiyyətlə, uzunluq. Gəbənin boyu. Otağın boyu altı metrdir.
3. Yüksəklik, hündürlük. Ağacın boyu.
4. Adətən boyda şəklində – böyüklükdə. Bu boyda balıq görməmişəm. – Bundan təkcə bir adama zərər dəymir, bu boyda məmləkətin işi axsayır. M.Hüseyn. [Mədəd:] ..Bu boyda kənddə bizdən savay adam tapmadınız, qəzetə vurasınız? İ.Əfəndiyev. // Adətən boyu, boyunca, boyunda, boyu ilə şəklində zərf mənasında işlənərək, bir şeyin uzununa davamını, uzunluğunu, böyüklüyünü, yaxud müddətcə davamını bildirir. Sahil boyunca ağaclar əkilmişdir. – Xəzər boyu yol uzanır dağ ətəyilə. R.Rza. Nur saçır Mingəçevir; Gülür Kür boyu dağ-daş. Ə.Cəmil. Ancaq bunlar tarix boyu bizi qazma daxmadan çıxara bilməmişdi. Mir Cəlal. Bu torpaqlar əsrlər boyu xalqımızın alın təri və qanı ilə suvarılmışdır. Ə.Məmmədxanlı. ‣ Boy atmaq – 1) uzanmaq, böyümək, inkişaf etmək. Uşaq boy atır. Ağac boy atır. Hər bir bitki cücərib boy atmaq və məhsul vermək üçün torpaqdan qida almalıdır. Tarlalarda milyonlarla pambıq cücərtiləri yavaş-yavaş boy atır. – Siz sərv kimi sərkeş olub böylə boy atdız. M.Ə.Sabir. Burda, bu ağacda hər oğlan, hər qız; Bir zaman boy atıb bir nər olacaq. S.Vurğun; 2) məc. İnkişaf etmək, tərəqqi etmək, irəliləmək, təcrübə qazanmaq, bərkimək, bişmək. Biz bu dostluq yollarında böyümüşük, boy atmışıq. S.Rüstəm. Döyüşlərdə zəfər çaldın, boy atdın. R.Rza. Mən sevirəm üzərində boy atdığım torpağı. Ə.Cəmil. Biz gözümüzü həyata burada açmış, onun göyləri, ulduzları altında boy atmışıq. Ə.Məmmədxanlı. Boy çəkmək – bax boy atmaq 1-ci mənada. Boy durmaq – ayaq üstə düz durmaq. Boy görmə – köhnə məişətdə: hədiyyə apararaq, gəlinlə ilk dəfə görüşmə. Boy vermək – 1) bax boy atmaq 1-ci mənada; 2) boyca, yaxud uzunluqca bərabər olmaq; 3) adam boyundan yuxarı olmamaq (suyun səviyyəsi). Boya-başa yetirmək (çatdırmaq, çıxarmaq) – yetişdirmək, tərbiyələndirib böyütmək. [Hacı Murad:] Budur, on iki ildir ki, mən ata-anasız yetimi .. boyabaşa çatdırmışam. S.S.Axundov. [Qızın anası:] Hey, hey, zəhmət çəkmişəm, qız böyüdüb boya-başa çatdırmışam. Uşağımdan bezar ki deyiləm. H.Sarabski. Cavanları tərbiyələndirmək, onları gələcək üçün, ölkə üçün yetişdirib boya-başa çatdırmaq əlavə diqqət və qayğı tələb edirdi. M.Hüseyn. Boya-başa yetişmək (yetmək, çatmaq, çıxmaq) – yetişmək, böyümək, tərbiyələnib ortaya çıxmaq. Boya-başa çatan cavan .. faşistlərin əlində əsir olub qalacaqdımı? Ə.Əbülhəsən. Boy-boya vermək – ayaq üstə dayanmaq (bir neçə adam haqqında). [Ballı:] Niyə belə boy-boya veribsiz? İ.Əfəndiyev. Boyu dolu – hamilə. Səbanın qarnı gözümə bir cür dəydi, – deyə Qaraxan .. arvadından soruşdu. – Boyu doludur, dayna, – deyə arvadı cavab verdi. S.Rəhimov.
II. is. folk. Dastanlarda müəyyən hadisəyə həsr edilmiş fəsil, hissə. “Dədə Qorqud” boyları. Dəli Domrul boyu.
III. bax boymadərən.
IV. nida. Qorxu, səksənmə, təəccüb bildirir. Boy, ilana bax, gör nə uzundur!
Azerbaycan Türkçesinin Sinonimler Sözlüğü (Çakıroğlu, 2013)
boy
I. gədd, gamət
{pos, endam}
II. uzunluq
{uzunluk}
III. yükseklik, ucalıq
{yükseklik, yücelik}
IV. fəsil, hisse
{fasıl, bölüm}
Pamukkale Azerbaycan Türkçesi - Türkiye Türkçesi (ADT versiyonu)
boy
boy
İngilizce—Türkçe Sözlük (FreeDict, 2017)
boy /bˈəʊlt/
1. erkek çocuk, oğlan
2. delikanlı
3. (aşağ.) genç uşak. boy friend (k.dili) erkek arkadaş. boy scout erkek izci.
İngilizce—Türkçe Sözlük (Anonim)
boy
erkek çocuk
oğlan
oğul
Vay canına!
Üf!
Vay be!
Özbekçe—İngilizce Sözlük (Dirks, 2005)
bo'y
1: height, stature, figure; edge, shore, length. ~ ber- to measure the depth of water by wading into it. ~ egto bow down to, submit. ~i(ga) yet- to become mature, reach adult age. terak ~i as tall as a poplar tree; at treetop level. ~ cho'z- to grow taller; to reach, stretch upwards. ko'kka ~ cho'zgan reaching skyward; sky-scraper. shu ~i in this manner, thus, in this way; (ever) since this. ~i(ngiz) yetmaydi It?s out of
2 lit.: (Persian) odor, aroma, perfume.
Özbekçe—İngilizce Sözlük (Dirks, 2005)
boy
1: rich, wealthy; (coll. arch.) husband; epithet attached to the end of one's name (originally indicating wealthy status). ~ kasal a minor illness which nevertheless requires great care; one feigning illness in order to be provided with care and attention.
2: ~ ber- to lose, to give in. sir(ni) ~ ber- to let out a secret.
Kırgızca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Yudahin)
boy
1. (bedenin uzunluğu ve yüksekliği); boy; boyu uzun : uzun boylu; boyu kıska : kısa boylu; kişi boyu : insan boyu; boyum cetpeyt : boyum yetmiyor (bunun için benim boyum kısa gelir) ; boy veyahut boygo cet- : bülûğa ermiş kız, gelinlik kız; kızı boy tartıp kalıptır : kızı olgunlaşmıştır 2. endam, boy bos; göğde; tulku boyu yahut kara boyu : endam; göğde; boy koş- 1) yaklaşmak; bitişmek; 2) mec. karı, zevce olmak; boy kotör- : burun şişirmek (kibirlenmek ) ; kendine fazla ehemmiyet vermek : kurulmak, gururlanmak; boy kötörüü : kurulma, gururlanma; boy taşta – boy kötörün karşıtıdır; boy tartkan kız : işveli kız; boyun kaçırat : (güreşte) kaçınıyor. sakınıyor; büt boydon yahut bütkül boydon : bütünü, tamamı ; baştan sonuna kadar ; büt cana toluk boydon : tamamiyle ve kâmilen; dayar boydon : hazır halde; kalınbındagı boydon : temiz halde; kalıbındagı – boydon koldolunbayt : temiz halde kullanılmıyor; kekte boydon daynı cok : gittiği günden beri onun hakkında haber yoktur; öz boyuna dos bolsun : kuvvetinden emin olsun, kuvveti kafi gelsin ; boy ber- : yenilmek, dayanamamak; boy berbe! : yenilme! : boy salışı tireş- : kıyasıya tutuşmak; boy cıydır- : ihtiyarına bırakma; imkân verme; boyunda bar : boyunda var : gebe; boyuna bolgon yahut boyuna bütkön : gebe kaldı; boydon tüş- : vuku bulmak (çocuk düşürmek hakkında) çocuk düşürmek; boydon tüşkön bala : düşük çocuk; boydon tüşürüü : ( sun’ î surette) çocuk düşürme; boydon boşon - : boydon boşanmak (doğurmak); boyunan ketip kalıptır; düş azdı, ihtilâm olmuş; 3. imdidat; col boyu : imtidadınca, seyahat esnasında; yolda; üç cıl boyu : üc yıl imtidadınca; ömür boyu : bütün ömür boyunca; tünü boyu : bütün gece; suu boyu 1) nehir boyunca; 2) nehrin kıyısı; suu boyunda : nehir kıyısında; 4. bir, tek : evlenmemiş; boy cigit : bekâr delikanlı; boy keldim : yalnız (kadınsız, ailesiz) geldim.
Uygurca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Kurban, 2016)
boy
Gövde, vücut, boy. Boy tartmaq – Boy atmak. Boyum yetmeydu – Boyum yetmez. Boyi qisqa – Boyu kısa. Boyi uzun – Boyu uzun. Bou-turqi kélishken – Vücut yapısı yakışıklı (güzel). Boy tartip ösüwatqan ziraetler – Büyüyen gelişen ekinler. Boygha tartmaq – Boy atmak, boy sürmek. Asman boyi dugulanghan samanlar – Boyu göklere değercesine toplanmış samanlar. 2. Kenar, kıyı. Derya boyi – Nehir kıyısı. Kün boyi – Gün boyu, bütün gün. Yil boyi – Yıl boyu, bütün yıl boyu, bütün yıl. Tün boyi – Gece boyu, bütün gece. Yol boyi – Yol boyu. Ömür boyi – Ömür boyu. Shu boyi – Tamamiyle, baştan başa. Shu boyi yoq bolup ketti – Tamamıyla kayıplara karıştı. Shu boyi élip qoydi – Tamamıyla alıp bir kenara koydu. Alghan boyi – Aldığı halde. Boyida bar – O gebe, gebedir. U boyidin ajraptu – O düşük yapmış. Boygha yetken – Ergenlik yaşına gelen kız. Yamandin yar boyigha qach – Kötüden yar (uçurum) kıyısına kaç. Boygha yetmek – Erginleşmek. Boy shürkünüsh – Tüylerin ürpermesi, tiksinmek. Boy bermek – Etkisi altına düşmek.
Karaçay-Malkarca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Nevruz, 1991)
boy
boy, kıyı; boyun eğme. ~ u kısha adam: boyu kısa adam, ~ğa karap ton biç (d): boyuna bakarak kürk biç; küyüznü keñi-~u: halının eni boyu, kumaçnı ~u: kumaşın boyu; suv ~u: su boyu, su kıyısı, col ~u: yol boyu; ~ salıv: itaat etme, boyun eğme (mutlaka bir yardımcı fiil ile kullanılır veya bu kökten fiil üretilebilir), ~ bermezge küreşedi: boyun eğmemeye çalışıyor.
Dîvânü Lugâti’t-Türk Dizini (TDK)
boy
boy, ulus, kavim, kabile, aşiret; hısım·I, 44, 51, 237, 238, 338;II, 209, 274, 316;III, 141
yenilen bir ot, poy otu· III, 141