Allah
Türkiye Türkçesi – Tatarca Sözlük (Ganiyev, 1998)
Allah
и. Алла ◊ Allah aşkına Алла хакы өчен, зинһар; Allah yörüya kulum demiş эше алга киткән, аз вакыт эчендә баеган кеше турында әйтелә
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü (Ercilasun, 1991)
allah
Türkiye Türkçesi: allah
Azerbaycan Türkçesi: allah
Başkurt Türkçesi: allah(ı)
Kazak Türkçesi: allah
Kırgız Türkçesi: alla
Özbek Türkçesi: allàh
Tatar Türkçesi: allah(ı)
Türkmen Türkçesi: allã
Uygur Türkçesi: alla(h)
Rusça: allah
Azerbaycan Türkçesinin Açıklamalı Sözlüğü (Orucovun, 2006)
allah
is. [ər.]
1. Bütün kainatın yeganə yaradıcısı və idarə edəni; Yaradan, Tanrı, Rəbb. Lap qabaqlar Allahdan başqa heç kim yox imiş.. (Əsatir). Allahın qəzəbi tutur, Adəmlə Həvvanı cənnətdən qovur.. (Əfsanə). Qorqmazam bu dünyada heç kişidən; Canumun əmanəti Allahadur. Q.Bürhanəddin. O alma yanağı, büllur buxağı; Allah, bədnəzərdən səlamət eylə! M.P.Vaqif.
2. Qədim (çoxallahlı) dinlərdə təbiət fövqündə təsəvvür edilən vücud. Qədim yunan allahları.
3. məc. Hakim, ağa; heç kəsə tabe olmayan, azğınlıq edən, başlı-başınalıq edən adam haqqında. Bunlar [qoçular] Quba meydanının allahı idilər. H.Sarabski. Napoleon dedi: – Göy Allahındır; Fəqət yer üzünün allahı mənəm. S.Vurğun. ‣ Allah ağıl versin – ağılsız iş görən, hərəkət edən, yaxud söz danışan adam haqqında. Allah amandır – yalvarış, xahiş bildirir. [Axund:] Allah amandır! Mənim evimdə qan tökməyin; siz allahınız, mənə dəyməyiniz. B.Talıblı. Allah bağışlasın – üzr istəyən, yaxud günah bir iş görmüş adam üçün xeyir-dua. [Mirzə Heydər:] Allah bağışlasın, bu nə sözdür, hacı, buyurursunuz? Ə.Haqverdiyev. Allah bəla(sını) versin – danlaq, narazılıq ifadə edir. Allah bəndəsi – 1) bir adam, bir şəxs, bir nəfər. [Qulu:] Arvadın yox, oğlun yox, bir qızın var, o da bu gün-sabah çıxıb Allah bəndəsinin birinə gedər. S.S.Axundov; 2) fağır, sakit, yazıq. Başmaqçı usta Ağabala Veylabad şəhərində beş kişinin biri idi. Saleh, salim, mömin, Allah bəndəsi bir şəxs idi. Çəmənzəminli. Allah bilir – məlum deyil, heç kəs bilmir. [Babək:] Hələ nə qədər bu şəhərdə qalacayıq Allah bilir. Ə.Məmmədxanlı. Allah canını alsın! (cəzasını versin!) – məzəmmət, qarğış bildirir. Allah eləməsin – arzu edilməyən bir şey haqqında deyilir. [Sənəm:] Xeyr, Allah eləməsin mən sənə nəsihət eləyim. Dəxi acığın niyə tutur? Ə.Haqverdiyev. [Səba xanım:] Allah eləməsin mən o həyada qız olum... M.S.Ordubadi. Allah eləsin (ki) – arzu edilən bir şey haqqında deyilir. [Əşrəf bəy:] Allah eləsin, Allah eləsin, ay kişi. Eşitdim özün də bir cahil arvad almısan, doğrudurmu? N.Vəzirov. Allah eşqinə – yalvarış, xahiş, iltimas bildirir. [Solmaz:] Get, Allah eşqinə get! Mən heç bir zaman sənin olmayacağam. C.Cabbarlı. Allah evi din. – məscid. Allah xatirinə (eşqinə) – təkidli xahiş bildirir. Allah kömək eləsin! Allah köməyin(iz) olsun! – işləyən, yaxud ağır vəziyyətdə olan bir adama müvəffəqiyyət arzusu. Allah qoysa – xoş arzu ifadə edir. [Nabat xala:] Yaxşı yol, oğlum, sağ get, salamat gəl! Allah qoysa, qayıdıb toy tədarükünü görərsən. B.Talıblı. Allah qüvvət versin! – bax. Allah kömək eləsin! Allah köməyin(iz) olsun! [Məcid:] Allah qüvvət versin, ay Nadir, bu bəylərin əlindən canını yaxşı qurtardın. B.Talıblı. Allah mübarək eləsin! – toy, bayram və s. münasibəti ilə təbrik. ..Hamı savadsız olduqlarından imza yerinə baş barmaqlarını basaraq bir-birinə: “Allah mübarək eləsin, Allah mübarək eləsin” – deyə bayıra çıxırlar. B.Talıblı. Allah rəhmətinə getmək – ölmək. [Atası oğluna yazdı:] Anan Allah rəhmətinə getdikdən sonra, doğrusu ki, dolanacaq mənim üçün çox çətin olmuşdur. B.Talıblı. Allah saxlasın – 1) birinə cansağlığı və uzun ömür arzusu. Musa kişi məhəbbət və ümid dolu nəzərlərlə ona [Ayaza] baxıb: “Düşmən toxmağıdır, Allah saxlasın!” – deyirdi. M.İbrahimov; 2) köhn. qeyri müsəlmanlarla salamlaşma ifadəsi. Allah tərəfi – ədalətli, insaflı, vicdanlı, düz. [Qənbərqulu:] Özü də [babam] çox rəhmdil və Allah tərəfi adam idi. B.Talıblı. Allah vursun – narazılıq, şikayət, ikrah bildirir. Allaha bax! – xahiş, yalvarış. Dilbərim, bari sən əğyar sözünə guş eyləmə; Bu qədər zülm eyləmə, xof eylə, bir Allaha bax! Heyran xanım. Allaha şükür – yaxşı oldu ki, xoşbəxtlikdən. [Mirzə Heydər:] Hacı, bağışlayınız, sizin Allaha şükür bir parça yeməyə çörəyiniz var, övrətiniz var... Ə.Haqverdiyev. Allahı sevərsən... – xahiş, rica bildirir. Allahın tənbəli – çox tənbəl adam haqqında. Allahın verən günü – hər gün. Allahın verən günü elə belə sübut eləyir. N.Vəzirov. Allahüəkbər! – əslən dini təbir olub, canlı dildə narazılıq, hiddət, acıq bildirən nida kimi işlənir. Atamın anama acığı tutanda “Allahü-əkbər” deyirdi; anamın bizə acığı tutanda həmçinin “Allahü-əkbər” çığırırdı. C.Məmmədquluzadə. [Balaş:] Allahüəkbər! Dilbər, mən onu demədim, mən sözgəlişi deyirəm. C.Cabbarlı. [Səfər bəy:] Allahü-əkbər! Yenə də naqqallığına başladı. B.Talıblı. Allahü-əkbərin eşidilməyən yeri – çox uzaq, çox ucqar, çox tənha, əlçatmayan yer. Sən (siz) allah – yalvarış, xahiş, rica bildirir. [Tafta:] [Sevil] bu yaxın vaxtlar məni küçədə gördü, əllərini boynuma saldı, üzümdən öpdü, necə yalvarırdı ki, sən allah, uşağıma yaxşı bax. C.Cabbarlı.
Azerbaycan Türkçesinin Sinonimler Sözlüğü (Çakıroğlu, 2013)
allah
tanrı, xaliq
{tanrı, yaratıcı}
Pamukkale Azerbaycan Türkçesi - Türkiye Türkçesi (ADT versiyonu)
Allah
Allah, Hak
İngilizce—Türkçe Sözlük (FreeDict, 2017)
allah /ˈɔːl/
1. Allah
İngilizce—Türkçe Sözlük (Anonim)
Allah
Allah
Karaçay-Malkarca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Nevruz, 1991)
allah
Allah, tanrı, ilah. ~ğa iynanmağan: Allah’a inanmayan, ~ aytmasın!: Allah söylemesin (Allah göstermesin)!, ~ aytsa: inşaallah, Allah izin verirse, ~ım ayıb etmesin!: Tanrı’ ya güç gitmesin!, ~ğa amanat bol: Allah’ a emanet ol, ~ bergença: Allah vermiş gibi, ~ bersin: Allah versin, ~ bıla tilemek: can-ı gönülden dilemek, Allah için yalvarmak, ~nı buyruğu: Allah’ın emri, ~ buyurğannı körlükbüz: Allah’ın takdir ettiğini göreceğiz, ~nı cazıvu: Allah’ın takdiri, alın yazısı, ~ cazıksınsın: Allah acısın, ~ carathan: Allah’ın yarattığı, ~ col açıklığı bersin: Allah yol açıklığı versin, ~ coluna allanığız: Allah yoluna yöneliniz, ~nı cükge ber: Allah ile teminat ver, ~nı igiliginden: Allah’ın yardımıyla, Allah’ın iyiliğinden, ~dan kelgen: Allah’tan gelen, ~ köredi: Allah görüyor, ~nı künü sayın: her Allah’ın günü, ~dan kaytsın: karşılığını Allah versin, ~ karğağan: Allah’ın bedduasına uğrayan, ~ urğan: Allah vurmuş, Allah kahretmiş, ~nı küçü bıla: Allah’ın gücüyle (Allah’ ın yardımıyla), ~nı kulu: Allah’ın kulu, ~ oñartsın: Allah kutsasın, Allah takdis etsin, ~saklasın!: Allah korusun!, ~ğa sözüm ullu barmasın: Allah’a büyük söylemeyim, ~ğa turumak: Allah’a yönelmek, sözüm ~ğa turudu: sözüm Allah’a açık, ~ hakına: Tanrı hakkı için, ~nı çamlandırma: Allah’ı gazaba getirme, ~ şağatımdı: Allah şahidimdir, amin ~: amin Allah’ım, bir ~!: Allah bir!, ~ ~!: Allah Allah! (şaşkınlık ifadesi), ay medet ~!: ey Tanrım medet!, ya ~!: ey Allah’ım!, sıylı ~: Hazreti Allah, mukaddes Tanrı, yarabbin ~!: yaradan Allah’ım!, ~ bıla, adam bıla da tiledim: Allah’ı da, insanları da araya koyarak yalvardım, ~ sen süy deb bir cut etmegendi: Allah sen sev diye bir şey yapmadı( Allah razı olsun diyecek bir şey yapmadı), ya meni carathan ~!: Ey beni yaradan Allah’ım!, ~ğa işanmak: Allah’a güvenmek, ~sız: Allahsız, ateist, Allahsızlık, ateizm, ~ bergen da eter, alğan da eter: Allah verir de, alır da (a.s.).