çöp
Türkiye Türkchisi – Tiniq Türkche Lughiti (Kuleli, 2013)
çöp
[Köken: Türkçe] Dışlandı, Süpründü
Türkiye Türkchisi – Tatarche Lughet (Ganiyev, 1998)
çöp
и. 1) кечкенә чыбыксыман кисәк (салам, агач, такта һ. б. ның); 2) чүп ◊ çöp atlamaz бик тә дикъкатьле; çöpten çelebi бик зәгыйфь, көчсез
ercilasun1991
çöp
Türkiye Türkçesi: çöp
Azerbaycan Türkçesi: zibil zir-zibil
Başkurt Türkçesi: süp süp-sar
Kazak Türkçesi: şöp-şalam kokıs
Kırgız Türkçesi: taştandı
Özbek Türkçesi: aⱨlät süprindi
Tatar Türkçesi: çüp çüp-çar
Türkmen Türkçesi: hapa zḯr-zibil taşlandı
Uygur Türkçesi: ählät süpründi
Rusça: musor
Azarbayjan Türkchisining Izahliq Lughiti (Orucovun, 2006)
çöp
is.
1. Taxta, ağac, saman və s. parçacığı. Dişini çöplə təmizləmək. – Gəldiyev əlindəki kibrit çöpünü nəm çəkmiş zərflərin böyründən salır, bura-bura açırdı. Mir Cəlal.
2. Bədənin bir yerinə batmış belə qırıntı, tikan və s. [Səkinə Güllüyə:] Əlini mənə ver, çöpü çıxardım. H.Seyidbəyli.
3. Boğazda (əsasən uşaqlarda) ilişib qalan sümük, tum qabığı və s. qırıntısı. Uşağın çöpünü çıxarmaq.
4. bakt. Çöp şəklində mikrob, basil. Vərəm çöpü. – Müəyyən edilmişdir ki, efir yağının spirtli məhlulu .. bir sıra bakteriyaların bağırsaq çöplərini məhv edir. “Elm və həyat”. Qarın yatalağı və qanlı ishal çöpləri 100-120 günədək salamat qalıb fəaliyyət göstərir. “Sağlam məişət uğrunda”. ‣ Çöp atmaq – eyni şeylər arasından bəxtəbəxt olaraq birini götürmək. Əriyib çöpə dönmək – xəstəlik və s. üzündən çox arıqlamaq, zəifləmək, üzülmək, qurumaq. Uşaq lap çöpə dönübdür. – Bəli, [adamlar] canları ilə, yəni bədənləri ilə, yəni fədakarlıq eləyib, əriyib çöpə dönüblər. C.Məmmədquluzadə.
Azarbayjan Türkchisining Sinonimler Lughiti (Çakıroğlu, 2013)
çöp
çubuq, qırıntı, çör-çöp, şax, çırpı
{çubuk, kırıntı, çerçöp, dal, çalı çırpı}
Pamukkale Azarbayjan Türkchisi - Türkiye Türkchisi (A.D.T.ningki)
çöp
çöp
Qirghizche – Türkiye Türkchisi Lughiti (Yudahin)
çöp
1. ot, kuru ot; çay çöp: latince adı hypricum olan bir bitki (ş. sami’ye göre: koyunkıran, kılıçotu: m.) ; aram çöp: iris (ot); tıyın çöp: ebegümecinin bir çeşidi: teñge çöp: arslan paçası; alchemilla vulgaris (ot): sen cürgön cerge çöp çıkpayt: senden iyilik beklenmez (harfiyen: senin gezdiğin yerde ot bitmiyor): közgö çöp sal: (karısına, kocasına) ihanet etmek; (harfiyen: göze ot salmak); men anın sarı izine çöp salam: ben onu ne pahasına olursa olsun arayıp bulacağım (harfiyen: ben onun sarı izine ot koyacağım): çöpçar: çörcöp ufak ot döküntüleri; çöp; 2. hayvanlarda son, döleşi (bu mana ile yalnız üçüncü şahsın bitişik zamiri ile kullanılır); koydun çöbü: koyunun sonu (karş. ton ı) .
Türkmenche Izahliq Lughet (Kyýasowa, 2016)
çöp
at. 1. Otlaryň we agaçlaryň guran ownuk baldagy, pudagy. Ol ýerden bir uzyn çöp alyp, ony garynjanyň ýanyna oklapdyr (“Türkmen halk ertekileri”). 2. gepl.d. Ýakar ýaly odun. Odun diýeniň çöp bolar, çöpläberseň köp bolar (Nakyl). 3. göç.m. Ot, ösümlik, ot-çöp. Bozaganyň, syrkynyň, selme çöpleriniň ysy burnuma urýardy (R. Gelenow). 4. göç.m. Düzzim, şaşka oýnunyň maly. 5. Otluçöpüň bir dänesi, ujy kükürtli çöpjagaz. 6. Haýsy-da bolsa bir ýagdaýyň sebäbi, soňy (howa, tebigat hadysalary barada). Bu yssynyň yzynyň çöpi bardyr.
‣ Çöp atmak arabozarlyk etmek. Adamlaryň arasyna çöp atmak. Çöp başy gymyldamazlyk 1) ýel- guz, şemal ýokluk, petişlik, ümsümlik, asudalyk. Howa gurşun ýaly agyrdy, çöp başy gymyldamaýardy (B. Seýtäkow). 2) biriniň buýrugy, emri bolmazdan hiç gymyldamazlyk, hiç bir iş edilmezlik. Çöpçe görmezlik hiç bir zadyň alynyndan däl diýip hasap etmeklik, sarpa goýmazlyk, äsgermezlik. Çöp döwlen ýaly etmek bir meseläni, işi ýa eýläk, ýa beýläk etmek, çürt kesik etmek, bir ýan ýüzli etmek, belli bir kesgitli netijä gelmek, gutarnykly çözmek. Ol bu işi çöp döwlen ýaly etdi. Çöp düýbi 1) kanuny nikasy bolmadyk aýaldan dogan çaga. 2) sögünç aňladýan gödek söz. Çöpe dönmek örän horlanmak, süňk bolup galmak, hepbige dönmek, çöp ýaly bolmak. Ýigit perwaýsyzdy gürrüňe, gepe, Saraldy, sargardy döndi bir çöpe (A. Kekilow). Çöpi tükenmek ölmek. Çöp ýaly bolmak ser. Çöpe dönmek. Ol çöp ýaly boldy, reňki saraldy, gözleri hanasynyň içine gitdi (B. Seýtäkow).
Qarachay-Malqarche – Türkiye Türkchisi Lughiti (Nevruz, 1991)
çöp
1. Çöp, ot sapı, kuru ot lifi. Arbazında ~ü de kalmağandı: avlusunda çöpü bile kalmamış, ~nü költürseñ tübünden söz çığar (as.): çöpü kaldırırsan altından dedikodu çıkar, ~den tayğan köpden tayar (d): çöpten kayan çok şeyden kayar, ~nü terek etmek (d): çöpü ağaç yapmak, habbeyi kuppe yapmak.
Türkiye Tillar Diwani (TDK)
çöp
tutmaç parçası· I, 318
şarabın tortusu, her şeyin çöküntüsü, çöp, çör çöp; herhangi bir şeyin çökeli I, 318; III, 119