kim
Türkiye Türkchisi – Tatarche Lughet (Ganiyev, 1998)
kim
а. кем; kimin кемнең? kiminle? кем белән?; kimin için кем өчен
ercilasun1991
kim
Türkiye Türkçesi: kim
Azerbaycan Türkçesi: kim
Başkurt Türkçesi: kim
Kazak Türkçesi: kim
Kırgız Türkçesi: kim
Özbek Türkçesi: kim
Tatar Türkçesi: kim
Türkmen Türkçesi: kim
Uygur Türkçesi: kim
Rusça: kto
Azarbayjan Türkchisining Izahliq Lughiti (Orucovun, 2006)
kim
I. əvəz.
1. Cümlədə sual mənasında işlənib, insan adlarını və insan təsəvvürü verən varlıqların adlarını əvəz edir; hansı adam. Kim gəlib? O sözü kim dedi? Bu gün kim növbə çəkəcək? – Uşaq mənimdir, baba, dəxli nədir sizlərə? Kim sizi qəyyum edib hökm edəsiz bizlərə? M.Ə.Sabir.
2. İki və daha artıq cümləni qarşılaşdırdıqda bölgü bildirmək üçün işlədilir. Kim ölə, kim qala. (Ata. sözü). [Zinyət xanım:] Nə bilmək olar kim öləcək, kim qalacaq. N.Vəzirov. Görüşən, ayrılan kim, vidalaşan kim. Mir Cəlal.
3. İnkarlıq bildirən fellərlə işlənib, “heç kəs” sözünü əvəz edir. Kim duymamış ilıq səhərlərin dadını? R.Rza.
4. “Hər kəs” sözünü əvəz edir. Kim baxarsa kəc bir gün belə; Şərəfsiz olacaq ömrünün sonu. M.Rahim. Xıdırlı kəndində bir qayda var. Gecə əvvəlcə kimin qapısını döysən, gərək orada gecələyəsən. S.Rəhman.
5. “Adam”, “tanış”, “qohum”, “dost” mənalarında işlənib, inkar feli cümlələrdə təsdiq, təsdiq feli cümlələrdə inkar məzmunu yaradır. Burada sənin kimin var? Onun kimi yoxdur? – Yazıq bir qızam, kimim vardır? M.S.Ordubadi.
6. Cümlədə müəyyən şəxslər haqqında eyham və işarə məzmunu ifadə edir (əsasən cəmdə işlədilir). [“Molla Nəsrəddin”] erməni-müsəlman qırğınının kimlər tərəfindən və nə üçün yaradıldığını ifşa etməkdə böyük rol oynamışdır. M.İbrahimov.
7. Kimlərdənsən, kimlərdəndir və s. şəklində – “hansı nəsildənsən” (“nəsildəndir”), “qohumların (qohumları) kimdir” və s. mənalarında sual məqamında işlədilir. Ay bala, kimlərdənsən? Qız kimlərdəndir? ‣ Heç kim – heç kəs, heç kimsə. Küçələrdə heç kim gözə dəymirdi. M.Hüseyn. Hər kim – hər kəs. Hər kim bu kəndə təzə gəlmiş olsaydı, iki məhəllənin bir-birindən seçilmədiyini görərdi. N.Nərimanov. Kim bilsin (bilə, bilir) – “heç kəs” mənasında ara söz kimi işlədilir. [Məmməd:] Arvad, ölüm ki var yuxu kimi bir şeydir, kim bilir, bəlkə bu gün, sabah düşüb öldüm. “Aşıq Qərib”. [Nökər] ancaq təşəxxüs üçün, kim bilsin, hansı yaranalın köhnə paltarını geyinibdir. S.Qənizadə. Kim bilir, bəlkə də Mahru onu gözəl və yaraşıqlı bir gənc olduğu üçün sevirdi. M.S.Ordubadi. Kim ki – o şəxs ki, o adam ki. Kim ki insanı sevər aşiqihürriyyət olur; Bəli, hürriyyət olan yerdə də insanlıq olur. M.Ə.Sabir. Kim ki zəhmət çəkmədən, havayı yeyib, onun-bunun əməyilə dolanır, nəinki öz xalqının, öz vətəninin qanını soran bir tüfeylidir, həm də bütün bəşəriyyətə zərər vurur. M.İbrahimov. Kim kimədir! – hərc-mərclikdir, qarışıqlıqdır, dolaşıqlıqdır, özbaşınalıqdır. [Atasının dostu:] Bəlkə bir növlə dükanımızı əldə saxlayaq. Kim kimədir? Qantəmir.
II. klas. Bax ki. Xoş ol kəsə kim; Vel dolanıb, dağda çobandır; Asudə hamandır. M.Ə.Sabir.
Pamukkale Azarbayjan Türkchisi - Türkiye Türkchisi (A.D.T.ningki)
kim
kim
Özbekche—In'gilische Lughet (Dirks, 2005)
kim
who? who, who(so)ever; some? others. ~ing u, ukangmi? Who (lit., who of yours) is that, your brother? uning sizdan boshqa ~i bor? Who else does he have besides you? uning ishini ~ ko?rmasin, maqtaydi Whoever sees his work praises it. ~ da-~ whoever. ~ somonxonaga ketgan, ~lar omborxonada some went to the barn, others (slept) in the storage shed. ~ oshdi savdosi auction. u ~ligini aytmadi He didn?t say who he was.kimarsa arch.s. kimsa.
Qirghizche – Türkiye Türkchisi Lughiti (Yudahin)
kim
kim; kim da bolso: kim olursa olsun; kim da kim (yahut kimdekim): her kim, bir kimse; kimisi?: 1) onlardan hangisi, 2) o, onun kimidir?; kimisi kimisin ceñdi?: kim kimi yendi?; kimisi bolso da: hangisi olursa-olsun; ar kimibiz: bizden herhangi birimiz; kimsiñer?: siz kimsiniz?; cat adam bilbeyt kimiñdi folk.: yabancı adam senin kim olduğunu bilmez.
Türkmenche Izahliq Lughet (Kyýasowa, 2016)
kim
çal. 1. Adama degişli, adam ady bilen baglanyşykly ulanylýan sorag çalyşmasy; biriniň kimdigini anyklamak üçin berilýän sowal.Kim saňa atlary taýýarla diýdi?! (H. Derýaýew). 2. Sorag we ýüzlenme sözlemlerinde "haýsy adam?”manysynda.Eý ýaranlar, kim ýetişer dadyma? Başym çykmaz ne gowgaýa sataşdym (Magtymguly). 3. Garşylykly many aňladýan sözlemlerde her sözlemiň öňünden gaýtalananda: "biri, beýlekisi, birnäçesi, galany" manysynda ulanylýar. Kim nan tapmaz iýmäge, Kim ýer tapmaz goýmaga (Magtymguly). 4. göç. m. Kowum-garyndaş, howandar, hemaýatçy. Ejiz menem, senden özge kimim bar, Öz beren janyňa jebr etme, Jepbar (Magtymguly). 5. Biri-birine garşy goýulýan sözlerden soň gelip, gopbamlyk ýa-da göwnüýetmezlik manysyny nygtaýjy söz. Sen kim, meniň bilen sanaşmak kim? (B. Kerbabaýew).
‣ Kim bilýär bilýän adam ýok, näbelli; bilip bolmaz. Kim bilýär, belkem, ertir hut şol tanyş gözler suw ýolunda ýa-da derýa kenarynda ikiçäk duşuşarlar! (G. Kulyýew). Kimdir biri kim-de bolsa bir adam, näbelli biri. Kimdir biri gapdaldan meçew berdi (G. Kulyýew).
Uyghurche – Türkiye Türkchisi Lughiti (Kurban, 2016)
kim
Kim. U kim? – O kim? Kimde? – Kimde? Kimsen? – Kimsin? Kim bolmisun – Kim olursa olsun.
Yaqutche—In'gilische Lughet (Straughn, 2006)
kim
int. who?; kimneex int. who (pl.)?; kim ere pro. someone, somebody; kim da, kim dağanı pro. no one, nobody; kimieney int. whose?, of whom?
Yaqutche—In'gilische Lughet (Straughn, 2006)
kim-
v. to press hard, attack, advance
Qarachay-Malqarche – Türkiye Türkchisi Lughiti (Nevruz, 1991)
kim
kim. Ol ~di: o kimdir, ~ni: kimin, ~niki: kiminki, ~ bıla işleyse: kiminle çalışıyorsun, ~ da bolsun: kim olursa olsun, ~ ese da bir: kim ise de bir, her hangi bir, ~i alay ~ bılay: kimi öyle kimi bölme, bıllaynı ~ körgendi: böylesini kim görmüş, ~ oğay deydi: kim hayır deyecek, ~ni allı ~ni artı: kimin önü kimin sonu, har ~: her kes, har ~ni da kesine köre işi boladı: her kesin kendine göre işi vardır, ~ni tili-tişi oñlu, ~ni kolu-işi oñlu (as.): kimin dili dişi üstün, kimin eli işi üstün.