kem
Türkiye Türkchisi – Tatarche Lughet (Ganiyev, 1998)
kem
с. 1) начар, яман, әшәке; kem söz яман сүз; 2) иск. ким, аз ◊ kem göz каты күз, күз тидерә торган кеше
Tiniq Türkche - Türkiye Türkchisi Lughiti (Kuleli)
kem
1. Az, Eksik, Noksan
Qirghizche – Türkiye Türkchisi Lughiti (Yudahin)
kem
f. daha az, eksik; daha fena; eksiklik, kusur; eñ keminde: en azı, asgarî; artık kemi cok: ne fazla, ne eksik, tam; seni kiyimden cetamaktan kem kıldımbı? : giyinmen ve yemen – içmen içmen hususunda bir eksiklik yaptım mı? ; kay ceriñde kemiñ bar! folk. nen eksik? ; başkadan bir ceriñ kem emes: başkalarında hiçbir yerin eksik değildir;bulardin alardan kay ceri kem? : bunların ötekilerden nesi eksik?, al el içinde kemdin tukumunan bele?: onun soyu daha mı kötüdür? ; kem-ketik bk. ketik; kem-kem: tedricen azar; -azar; o, kem! : vay, miskin! ; kem bolbo! : (başkalarından) aşağı olma! Geri kalma! ; cumuşuñdun eç kem ceri cok: senin yaptığın işinin hiçbir eksiği yoktur.
Türkmenche Izahliq Lughet (Kyýasowa, 2016)
kem
syp. 1. Bolmaly derejesinden az, belli bir möçberden egsik, ýetmez. Lezzeti kem bolar, söz bolsa uzak (Misgingylyç). 2. Üpjünçilik ýa-da guramaçylyk taýdan ýetmezçilik edýän, ýetmez. Oraz ýagdaýyny bilýär her kimiň, Kömegin ýetirýär bolsa bir kemiň (A. Kekilow). 3. Güýç taýdan asgyn, pes. Habar alsaň birekden, Özün kem saýmaz döwden (Magtymguly). 4. Jan saglykda bolan ýetmezlik, sagat dällik.
‣ Kem bolmazlyk oňat bolmak, erbet bolmazlyk, ýerine düşmeklik. Aýtjak sözüňi oýlabrak aýtsaň, kem bolmaz! (B. Kerbabaýew). Kem däl deňeşdirilýän zatlaryň, degşirilýän pikirleriň we ş.m. biri beýlekisinden pes däl, erbet däl. Kem etmesin! "hudaý hiç bir zatda ilden kem etmesin" diýen manyly dileg sözi. Kem galmazlyk (oturmazlyk) bir zat barada bäsdeşlik etmek, birine deňleşjek bolmak, pes durmazlyk. Bike hem ondan kem oturmady (R. Gelenow). Kem görmezlik bir zady ýerlikli hasaplamak, makul bilmek, oňat hasaplamak. – Belet ýerimi men özümem kem görmedim – diýip, elindäki kagyzyny uzatdy (A. Gowşudow). Kemi galmazlyk oňat ýerine ýetirilmek, makullarlyk ýagdaýda edilmek, kemsiz ýerine ýetirilmek. Oglum, taýyň kem-ä galmandyr (“Görogly”). Kemini goýmazlyk 1) bir zady doly ýerine ýetirmek, kanagatlanar ýaly derejede amal etmek. Arkaýyn bol, hemmesini ýerbe-ýer ederis, kemini goýmarys (B. Pürliýew). 2) bir zadyň hezilini, hözirini görmek, göwün solpudan çykmak.Hawa, olar saz-söhbetiň kemini goýmandyrlar (N. Pomma). Kemi ýok oňat, gowy, göwnejaý. Onuň ýigit kemi ýok. Kem ýaramazlyk göwnüňden turmak, hoş ýakmak, gowy görmek.Ol sözüni bölenini halamasa-da, oňa şol söz kem ýaramady (B. Kerbabaýew).
Uyghurche – Türkiye Türkchisi Lughiti (Kurban, 2016)
kem
I f. Az, eksik. Eng kemi – En azı. Kem uchraydighan – Az rastlanan. Uning némisi kem – Onun neyi eksik. Kem digende – En azından. Besh minut kem onda – Ona beş kala. Eqli kem adem – Aklı az adam.
II. Mushu kemgiche – Şu ana kadar.
Yaqutche—In'gilische Lughet (Straughn, 2006)
kem
n. measure; kemnee- v. to measure
n. time, deadline
Qarachay-Malqarche – Türkiye Türkchisi Lughiti (Nevruz, 1991)
kem
1. Kötü, fena, kem. Bek ~ iş etgense: çok kötü iş yapmışsın, işlegenleni em ~i sense: çalışanların en fenası sensin, amannı kemi: zorun zoru, güç bela, bir bir müşkülat, amannı ~i bıla tapdım: bin bir müşkülatla buldum, amannı ~i bıla: bin bir zorlukla, büyük zorlukla, bin bir müşkülatla ; 2. Az, asgari, aşağı. ~ etmek: azaltmak, ~etiv: azaltma, sanın ~etiv: sayısını azaltma, artığı-kemi: fazlası eksiği, artığı ~i bolmay eki cıldı: fazlası eksiği olmaksızın iki yıldır, sen andan ~ tüyülse: sen ondan aşağı değilsin, ~i bıla cüz somdu: asgari olarak yüz liradır, em ~inden eki ay saklarıkbız: en azından iki ay bekleyeceğiz.
Türkiye Tillar Diwani (TDK)
kem
hastalık·I, 338;II, 363