gaş
Türkmenche Izahliq Lughet (Kyýasowa, 2016)
gaş
[ga:ş] I, at. 1. Göz aýtymynyň üstündäki ýaý kimin gyýlyp duran gür tüý we şonuň duran ýeri. 2. Ýöneliş, wagt-orun, çykyş düşümlerde sözsoňy kömekçi hyzmatyny ýerine ýetirip, “edil öňüne, edil öňünde, edil öňünden” manylarynda, köplenç, adam bilen bagly ýagdaýda ulanylýar. Biriniň gaşyna geçip oturmak gelşiklimikän?
‣ Gaş bejerjek bolup, göz çykarmak gowusyny etjek bolup bulaşdyrmak, az zady düzetjek bolup, zyýan ýetirmek. Gaş çytmakbir zada nägiledigiňi, gaharyňy bildirmek, halamaýandygyňy, islemeýändigiňi ýüze çykarmak. Sen ýylgyrsaň, bütin jahan maýlaýar, Gaşyň çytsaň, gyş gamçysyn aýlaýar (M. Seýidow). Gaş kakmak göz-gaşyňy oýnatmak, gaşyňy hereket etdirip, göz güldürmek, göz-gaş oýnadyp yşarat etmek. Misli jerendir böküşiň, Göz ümläp, gaşyň kakyşyň, Dolanyp, gyýa bakyşyň, Ýandyrdy, zalym, ýandyrdy (Talyby).
GAŞ [ga:ş] II, at. 1.zergärç. Bezeg şaýlaryň (ýüzügiň, gülýakanyň, bilezigiň we ş.m.) ýüzüne oturdylýan gymmatbaha daş. Ýüwrük ýetmez uzagyna, Düşdüm pelek duzagyna, Meňli gyzyň ýüzügine, Gaşlar goýsam kümüş bile (Magtymguly). 2. Eýeriň öň tarapynda somalyp duran tommak tutar. Indi biziň at çapanymyzdan-da geçen eýeriň gyşyna berk ýapyşyp, başymyzy gutaryp bilsek, dünýäde başga armanymyz galmady (N. Esenmyradow). 3. Papagyň öň ýüzünde ýerleşip, maňlaýyň üstünden öňe uzap duran ýasy, gaty bölegi. Papagyň gaşy.