Tam
Türkiye Türkchisi – Tiniq Türkche Lughiti (Kuleli, 2013)
tam
[Köken: Arapça] (sıfat): Bütün, Dolu, Tükel (zarf): Dal
Türkiye Türkchisi – Tatarche Lughet (Ganiyev, 1998)
tam
с. рәв. 1) төгәл, бөтен, там иск.; 2) хәзер, менә-менә; 3) нәкъ □ tam açı тутыргыч почмак; tam bölen вакланмасыз бүлүче сан; tam siper тулысынча яшеренү
ercilasun1991
tam
Türkiye Türkçesi: tam
Azerbaycan Türkçesi: tam
Başkurt Türkçesi: bötön
Kazak Türkçesi: tolık bütin
Kırgız Türkçesi: büt toluk
Özbek Türkçesi: tolıḳ bütün
Tatar Türkçesi: bötin
Türkmen Türkçesi: bütḯn tutuş
Uygur Türkçesi: tam toluk
Rusça: polnost'yu tselikom
Azarbayjan Türkchisining Izahliq Lughiti (Orucovun, 2006)
tam
I. sif. [ər.]
1. Başdan-başa, bütünlüklə, tamam, bütöv. Tam qaranlıq. // Mütləq, tamamilə, ən yüksək, ən mükəmməl. Tam qələbə. – [Çingiz:] Tam bir müvəffəqiyyət əldə etmək üçün bütün tələblərimiz işə cəlb olunmalıdır. Çəmənzəminli.
2. Vaxt bildirən saylardan əvvəl gələrək vaxtın bütövlüyünü, qalığı, kəsiri, əskiyi olmadığını bildirir; düz. Tam bir saat gözlədim. – Məmmədbağır tam üç il olardı ki, Əsmərlə evlənmişdi. S.Hüseyn.
3. Bütöv, bitmiş, qurtarmış, tamamlanmış (natamam əksi) . Tam əsər. // Heç bir şeylə məhdud edilməyən; qeyri-məhdud. Tam hakimiyyət. Tam azadlıq vermək. Tam (z.) sahib olmaq.
4. Müəyyən, lazımi ölçüdə, normada olan. Tam metr. Tam iş günü.
5. riyaz. Kəsri olmayan, kəsrlərdən ibarət olmayan. Tamı tama bölmək. Tamdan kəsri çıxmaq. • Tam ədəd riyaz. – kəsri olmayan, yalnız tam(lar)dan ibarət ədəd. Say prosesi ancaq tam ədədləri verir. Z.Xəlilov. ‣ Tam mənasında (mənasilə) – tamamilə, bütünlüklə. Dil tam mənasilə canlı bir orqanizmdir. M.İbrahimov. Fərmanı sözün tam mənasında gülərüz və xoşsifət adlandırmaq olardı. Ə.Sadıq. Tam məsuliyyətlə – 1) bütün məsuliyyəti, cavabdehliyi öz üzərinə götürərək. Tam məsuliyyətlə demək; 2) bütün bacarığı ilə, bütün qüvvəsini sərf edərək. Gənc oğlan bu etimadı yüksək qiymətləndirdi və tam məsuliyyətlə işə girişdi. Ə.Sadıq. Sözün tam mənasında – bax. tam mənasında (mənasilə).
II. [ər.] bax. dad1 1-ci mənada. Telli kimi dadlı, ətirli, tamından doymaq olmayan xörək bişirən nəinki Çiçəklidə yox idi, hətta rayon mərkəzi İşıqlıda da bu barədə arasıra söhbət gedirdi. Ə.Vəliyev.
Azarbayjan Türkchisining Sinonimler Lughiti (Çakıroğlu, 2013)
tam
I. bütöv, büsbütün, tamamile
{bütün, büsbütün, tamamen}
II. qeti, əsla, qetiyyət
{kati, asla, katiyet}
III. dad
{tat}
Pamukkale Azarbayjan Türkchisi - Türkiye Türkchisi (A.D.T.ningki)
tam
çeşni, tam
Özbekche—In'gilische Lughet (Dirks, 2005)
ta'm
(Arabic) taste, flavor. sympathizer,:
Qirghizche – Türkiye Türkchisi Lughiti (Yudahin)
tam-
III(girundifi taamp'tır) „ damlamak.
IV, tutuşmak, yanmak; ot tama elek: ateş henüz tutuşmadı (odun daha ateş almadı).
Qirghizche – Türkiye Türkchisi Lughiti (Yudahin)
tam
I, (balçıktan, kerpiçten yapılan) duvar; tam uy: daimî (portatif olmıyan) mesken, ev (balçık sıvalı, kârgir ve s. gibi); cer-suu, tam taş: arazi ve meskân; teşik tam: (rad.) örekenin balçıktan yapılan yuvarlak başı.
II: tam tam yahut tam tüm: (he. nüz yürümeye başlıyan çocuğun) korkak adımlan; tam tüm bas-: korka korka atılan adımlar (küçük çocuk hakkında).
Türkmenche Izahliq Lughet (Kyýasowa, 2016)
tam
[ta:m], at. Gurluşyk enjamlaryndan ýaşaýyş we hojalyk bähbitleri üçin salynýan kiçiräk jaý. Tam üstünde tamymyz, Goşadyr eýwanymyz (Halk döredijiliginden). Ýykyljak tamy bir kerpiç daýamaz (Nakyl). Edil şol demde gara öýüň bäş ädim öňündäki daş tamyň gapysy şarkyldap açyldy-da, işigiň eňsisi serpilen gara öýüň bosagasynda Enebaý ejäniň äpet göwresi peýda boldy (Gurbanguly Berdimuhamedow, Älem içre at gezer, 9 s.). Ol ýüzüni aşak salyp, ýeňsesinden iterilen ýaly, göni tamyna gitdi (A. Durdyýew).
‣ Tamda gulak bar "ätiýaçly bol, habardar bol, ýuwaşrak geple, gürrüňiň eşidilmegi mümkin, başga biriniň diňlemegi mümkin" diýen manyda ulanylýan aňlatma.
Uyghurche – Türkiye Türkchisi Lughiti (Kurban, 2016)
tam
I Duvar, dam. Adem boyi tam soquwalmaq – Adam boyu kadar duvar yapmak. Tam géziti – Duvar gazetesi. Tam öy – Toprak duvardan yapılmış ev. Kesek tam – Kerpiçten yapılmış duvar. Kumilach tam – Çamurdan yapılmış duvar. Soqma tam – Topraktan yapılmış duvar.
II bk. tem.
III a. Tam. Tam menisi bilen – Tam anlamıyla.