Mal
Türkiye Türkchisi – Tatarche Lughet (Ganiyev, 1998)
mal
и. 1) мал (йорт хайваннары); 2) мал, байлык; 3) товар mal müdürlüğü район финанс идарәсе
ercilasun1991
mal
Türkiye Türkçesi: mal
Azerbaycan Türkçesi: mal
Başkurt Türkçesi: mal tovar milik
Kazak Türkçesi: mülik tovar
Kırgız Türkçesi: mal tovar
Özbek Türkçesi: màl mülk
Tatar Türkçesi: mal tovar mal-mölkät
Türkmen Türkçesi: harīt mãl
Uygur Türkçesi: mal mülük
Rusça: tovar imuşçestvo
Azarbayjan Türkchisining Izahliq Lughiti (Orucovun, 2006)
mal
I. is.
1. İribuynuzlu ev heyvanı; malqara, qaramal (inək, öküz, camış və b.). Malı naxıra qatmaq. Mal damı. – [Dərviş:] Malların köyşəyi, atların nəriltisi, gah-gah da itlərin mırıltısı qulağıma gəlirdi. A.Divanbəyoğlu. • Mal həkimi – baytar həkimi. // top. İribuynuzlu heyvan sürüsü. Mal qapıya gələndə axşam, səhər; Qoyun mələr, quzu mələr, mal mələr. A.Şaiq.
2. dan. Fərasətsiz, dilsiz, düşüncəsiz, key adam haqqında. Malın biridir. – [Qumru:] Bizimki malın, məğmunun biridir, lap düz buyurursan! Mir Cəlal. [Şair Nağı:] Kənd içində olanda diliniz ötür; Çöldə dönürsünüz mala, göyçəli! “Aşıq Ələsgər”. ‣ Mal kimi gözünü döymək – kütcəsinə baxmaq, tənbəl-tənbəl baxmaq. [Rüstəm traktorçulara:] Ə-ə, sizinləyəm ey, nə mal kimi gözünüzü döyürsünüz? M.İbrahimov.
II. is. [ər.]
1. Qiyməti olan və cəmiyyətdə alğı-satqı yolu ilə paylaşdırılan əmək məhsulu; ümumiyyətlə, alver obyekti olan hər şey; əmtəə. Çoxişlənən mallar. – [Xortdan:] Dükanın içində beş-on manatlıq mal yoxdur. Ə.Haqverdiyev. Məscidin alçaq qapısından hamballar motal və başqa baqqal malları çıxarırdılar. Çəmənzəminli.
2. Parça, arşınmalı (çit, mahud, ipək və s.). [Hacı Qara:] Heç kəs malın üzünə baxmır. M.F.Axundzadə. Aslan əynindəki qara mahud paltonu və eyni maldan tikilmiş şapkanı çıxararaq asılqana taxıb, Rüstəm kişi ilə üzüzə əyləşdi. M.İbrahimov.
3. Var-dövlət, sərvət; mal-əmlak. Dünyanın malı; Cahü cəlalı; Şövqü vüsalı; Bu balama qurban! (Layla). Əlli yol çapıllam, yüz yol talannam; Bir şey deyil dövlət, mal, incimərəm. Aşıq Ələsgər. Dəstədə olan adamların biri Mir Qasımdır ki, doğma bacısı Səkinənin malını yemək qəsdi ilə saxta kağız düzəltmişdi. C.Məmmədquluzadə.
4. məc. vulq. Gözəşirin qadın (qız) haqqında. [Cahangir ağa:] Heç görürsən, bu Həsən kişinin qızı Gülnisə nə maldır? Ə.Haqverdiyev. [Qarı Xuramana:] Nə xanların malısan? S.Vurğun.
Azarbayjan Türkchisining Sinonimler Lughiti (Çakıroğlu, 2013)
mal
mülk, dövlət, əmlak, var
{mülk, devlet, emlak, varlık}
Pamukkale Azarbayjan Türkchisi - Türkiye Türkchisi (A.D.T.ningki)
mal
mal, mamul
Qirghizche – Türkiye Türkchisi Lughiti (Yudahin)
mal
ı. hayvan, emlâk; ala tuyak mal bk. tuyak; kara mal yahut bodo mal: (at, deve, sığır gibi) büyükbaş hayvanlar; töl mal: evde beslenmiş olan hayvan; mal asıroçuluk: davarcılık, elevage.
ıı, (rad.) yorgun.
Qirghizche – Türkiye Türkchisi Lughiti (Yudahin)
mal-
ııı, daldırmak, bandırmak; suuğa mal-: suya bandırmak; kaña kol mal- (destanda): eli kana bandırmak (andı pekitmek için).
Türkmenche Izahliq Lughet (Kyýasowa, 2016)
mal
[ma:l] I, at. 1. Oba hojalygyndaky ownukly-irili haýwanlar, dowarlar we iri mallar. 2. Küşdüň çöpleriniň umumy ady. Küşdüň mallarynyň atlarynyň gelip çykyşy örän gyzyklydyr.
‣Maldan el ýuwmak malsyz galmak, maldan çykmak. Mal doktory gepl.g.weterinariýadan ýokary hünärli hünärmen. Mal janly mal saklamagy we ony idetmegi halaýan. Türkmen halkynyň ata-babalary hem mal janly bolupdyr (“Türkmenistan”). Mal ýaly nadan, üşüksiz, kütek.
MAL [ma:l] II, at. 1. Birine degişli bolan haryt, önüm. 2. Baýlyk, emläk. Goç ýigit mal tapsa, hümmeti artar, Namart peýda tapsa, köňlün dar eýlär (Magtymguly). Bu dünýä maly diýip, geçmäň ýagşydan, Ýyrak otur muhabbetsiz kişiden (Zelili).
Uyghurche – Türkiye Türkchisi Lughiti (Kurban, 2016)
mal
a. 1. Mal, hayvan(lar). Qara mal – Büyük baş hayvan. Séghin mal – Sağılan hayvan. Münggüzlük mal – Boynuzlu hayvan. Mal baqquchi – Çoban. Mal doxturi – Veteriner, baytar, hayvan doktoru. Mal doxturluk – Baytarlık. 2. Servet. Mal yighmaq – Servet toplamak. 3. Mal. Keng istimal malliri – Geniş tüketim malları. Qiz méli – Çeyiz, cihaz.
Qarachay-Malqarche – Türkiye Türkchisi Lughiti (Nevruz, 1991)
mal
mal, hayvan (memeli evcil hayvanlar için kullanılır). Ara ~: ortak hayvan(lar), köyün müşterek hayvanları, tuvar ~: sığır cinsi hayvan, uvak ayaklı ~: küçükbaş hayvan, anı ~ı tergevsüzdü: onun malının haddi hesabı yok, ~la suvukdan kırıladıla: hayvanlar soğuktan kırılıyor, ~ nögerlik: beraber hayvancılık etme (birden fazla ailenin hayvan yetiştirmek ve beslemek için birlik olmakarı), ~ bıla hak beriv: (çoban) hakkını hayvan vererek ödeme, ~ orun: hayvan sığınağı, hayvan ahırı, ~ aş: hayvan yiyeceği, ~ gıbı: kene, ~ dohtur: veteriner, baytar, çalkıçı ~: orakçılara (ayrılan) hayvan (Karaçayda, gruplar halinde dağlardaki çayırlıklar biçilerek kış için ot toplama işi çok önemlidir. Bu işin yapılması sırasında orakçıların iyi beslenmesi için yeterince küçükbaş hayvan bulundurulur ki, bunları keserek orakçılar yerler. Buna çalkıçı mal adı verilir), ~nı aşsız tutsañ, tölüsüz kalırsa: hayvanı aşsız bırakırsan, dölsüz kalırsın (deyim), ~ ölse süyegi kalır, adam ölse işi kalır: hayvan ölürse kemiği kalır, insan ölürse işi kalır (a.s.), ~ı köbnü kaygısı köb: hayvanı çok olanın, derdi de çok olur (a.s.), ~ kütmegen bayınmaz: hayvan beslemeyen zengin olmaz (a.s.), ~ korar bolsa, iyesi başçı bolur: hayvan telef olacak olursa, sahibi öncülük yapar (a.s.), ~nı malçığa bakdır, otnu otunçuğa cakdır: hayvanı hayvancıya baktır, ateşi oduncuya yaktır (a.s.), ~nı mallığın sürüvçüge sor: hayvanın evsafını çobana sor (a.s), ~ sıltavsuz ölmez: hayvan sebepsiz ölmez (deyim), ~ toyğan cerine, adam tuvğan cerine: hayvan doyduğu yere, insan doğduğu yere (a.s.), ~nı hakın bakğan bilir: hayvanın kıymetini bakan bilir (a.s.).