Hörmət
Azarbayjan Türkchisining Izahliq Lughiti (Orucovun, 2006)
hörmət
is. [ər.]
1. Böyüklərə, yaşlılara və ya ləyaqətinə, xidmətinə görə birinə göstərilən ehtiram; sayğı. Böyüyə hörmət. Ata-ana hörməti. – Bizdə şeir də var, sənət də vardır! Şairə, sənətə hörmət də vardır... S.Vurğun. Ataya hörmət etməyən çocuğun; Anaya xidmət etməyən çocuğun; Nə olur kəndi nəfsinə xeyri; Nə də ondan vəfa görər qeyri! M.Ə.Sabir. • Hörmət bəsləmək – ehtiram göstərmək, hörmətini saxlamaq, hörmətli münasibət göstərmək. ..[Student] təzə ailənin gənc üzvlərinə qarşı qəlbində bir hörmət bəsləməyə başladı. Çəmənzəminli. Hörmət etmək (göstərmək, qoymaq) – 1) ehtiram etmək (göstərmək), saymaq, sayğı göstərmək, hörmətini saxlamaq. Arvad almanı dərvişin əlindən alıb, ona çox hörmət göstərib, sonra əlini döşünə qoyub, ondan razılıq elədi. (Nağıl). Qonumaqonşuya göndərib xəbər; Bağban hörmət etdi əziz mehmana. M.Rahim. [Qətibə xatunun Toğrula yazdığı məktubunda:] Xəlifə həzrətləri mənə bir hökmdara layiq hörmət göstərdi.. M.S.Ordubadi; 2) məc. dan. Yaxşılığının əvəzini çıxmaq. Əgər xəbər düz çıxdı, [Koroğlu] o adama xələt verib, hörmət elərdi. “Koroğlu”. Hörmət qazanmaq – ehtiram edilmək, sayılmaq, hörməti, etibarı, nüfuzu artmaq, hörmətə çatmaq. İnsanlar biliklə hörmət qazanar; Bunu heç bir zaman unutma, zinhar! Şəhriyar. Hörmətdən düşmək – hörmətini, nüfuzunu, etibarını itirmək. Hörmətdən salmaq – hörmətdən düşməsinə səbəb olmaq, nüfuzdan, etibardan salmaq, gözdən salmaq. [Şamxal düşünürdü:] Bu nə idi? Kişiyə sataşan kim idi? Yoxsa onu tək görüb üstünə ayaq alırdılar? Camaat arasında hörmətdən salmaq istəyirdilər? İ.Şıxlı. Hörmətə çatmaq – bax. hörmət qazanmaq. İstərdim o da mən kimi bir hörmətə çatsın; Azadə dolansın. M.Ə.Sabir. Hörmətə minmək – hörməti artmaq, hörmət qazanmaq, hörmətli olmaq. Yenə də Kərbəlayı Hətəm xanla Hacı Səfiqulu bərk hörmətə minir. S.Rəhimov. Hörmətini gözləmək (saxlamaq, tutmaq) – bax. hörmət etmək. Bir-iki gün ki sənə, ey nigar, mehmanəm; Nolur əgər tutasan hörmətin bu mehmanın? S.Ə.Şirvani. Dəftərxanada Mirzənin hörmətini gözlərdilər. Çünki sair mirzələr bir abbası, altı şahı hər işə gələndən rüşvət alardı, amma Mirzə öz maaşına kifayət edib bir qəpik də olsun rüşvət almazdı. Ə.Haqverdiyev. Lakin o olmuşdur ilk köməyimiz; Ellər hörmətini saxlamış onun. N.Xəzri. Hörmətini yerə vurmaq – 1) bax. hörmətdən salmaq; 2) edilən yaxşılığı yerə vurmaq, nankorluq etmək.
2. Şərəf, şan, heysiyyət. Abır, həya, hörmət bilməyən gözəl; Çəksə də üzünə pərdə, yaraşmaz! Aşıq Şəmşir. Çıxdın ağ günlərə, arzuna çatdın; Bu hörməti sənə bu dövran verdi. Aşıq Hüseyn.
3. məc. Güzəşt, mərhəmət, iltifat, xətir. Ona hörmət etdikcə başa çıxır.
4. Hörmətlə şəklində zərf – hörmət edərək, ehtiramla, sayğı ilə. Onun arxasınca şair də baxdı; Vüqarla, izzətlə, hörmətlə dedi.. M.Rahim. Sona [Ümidi] görəndə hörmətlə salam verir .. yanaqlarına qızartı çökürdü. B.Bayramov.
Azarbayjan Türkchisining Sinonimler Lughiti (Çakıroğlu, 2013)
hörmət
ehtiram, şərəf, saygı
{ihtiram, şeref, saygı}
Pamukkale Azarbayjan Türkchisi - Türkiye Türkchisi (A.D.T.ningki)
hörmət
hürmet, saygı