mat
Türkiye Türkçesi – Arı Duru Türkçe Sözlüğü (Kuleli, 2013)
mat
[Köken: Fransızca] Tunuk, Yaldıramayan
Türkiye Türkçesi – Tatarca Sözlük (Ganiyev, 1998)
mat
I и. 1) (шахматта) мат; 2) җиңелү, чарасызлык
matII с. 1) тонык, ялтыравыксыз; 2) үтә күренми торган
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü (Ercilasun, 1991)
mat
Türkiye Türkçesi: mat
Azerbaycan Türkçesi: açıg (räng)
Başkurt Türkçesi: tonok yaltıramağan
Kazak Türkçesi: küliŋgir küŋgir
Kırgız Türkçesi: küŋürt tunuk emes
Özbek Türkçesi: ⱨırä
Tatar Türkçesi: tonık yaltıravıksız
Türkmen Türkçesi: solak solğun
Uygur Türkçesi: ⱨirä tutuk
Rusça: matovıy
Azerbaycan Türkçesinin Açıklamalı Sözlüğü (Orucovun, 2006)
mat
is. [fars.]
1. Heyrət içində olan, təəccüblənmiş. Mən bu işə matam. • Mat etmək – bax. mat qoymaq. Yaşı on səkkizə yenicə yetmiş; Gözəllikdə tamam xəlqi mat etmiş. M.P.Vaqif. Fəqirlərə yüz minlərlə ehsan edib, bütün şəhəri öz səxavət və mərhəmətinə mat etmişdi. C.Cabbarlı. Mat qalmaq – təəccüblənmək, heyrət etmək, heyrətlənmək. Bu işlərə mat qalmışam. – Ağca xanım .. divanın altına baxdı və Qaraca qızı orada görməyib mat qaldı. S.S.Axundov. Məclisdəkilər o qədər şiddətlə bu sözü alqışladılar ki, Cəfərqulu özü də mat qaldı. Qantəmir. Mat qoymaq – heyrətləndirmək, təəccübləndirmək.
2. Şahmat oyununda: məğlubiyyət, məğlub olma. • Mat etmək – məğlub etmək, udmaq, aparmaq. Rəqibi mat etmək. Mat qalmaq – uduzmaq, məğlub olmaq. Mat qoymaq – bax. mat etmək.
Azerbaycan Türkçesinin Sinonimler Sözlüğü (Çakıroğlu, 2013)
mat
məəttəl, teəccüblənmə
{hayran kalma, şaşırma}
İngilizce—Türkçe Sözlük (FreeDict, 2017)
(mat.) /mˈaɡnə kˈɑːtə/
1. (-ted, -ting) hasır
2. paspas
3. bardak veya vazo altllığı
4. arap saçı gibi bir birine dolaşmış yığın
5. hasır ile örtmek
6. bükerek veya keçeleştirerek hasıra benzetmek
7. hasırlaşmak, keçeleşmek
8. düğümlenmek, bir birine dolaşmak, çitişmek.
İngilizce—Türkçe Sözlük (FreeDict, 2017)
(mat.) /maɡnˈanɪməs/
1. (-ted, -ting) resim ve çerçeve arasındaki karton kenar
2. (matb.) hurufat kalıbı, matris
3. (mat.) yüzey
4. yüzeyi matlaştırıcı alet
5. matlaştırmak
6. resim etrafına karton çerçeve geçirmek
7. mat, donuk.
İngilizce—Türkçe Sözlük (Anonim)
mat
hasır
paspas
altlık
donuk
mat
Kırgızca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Yudahin)
mat
I, at sözünün tekidir; at-matı menen çığıldı: atı-filânı ile düştü.
II, a. şatranç oyununda mat olmak, yenilmek.
Türkmencenin Açıklamalı Sözlüğü (Kyýasowa, 2016)
mat
[ma:t]: mat bolmak 1) ölmek, ýok bolmak. Dostlarymyz şat bolsun, duşmanymyz mat bolsun (Alkyş-dileg). 2) intizar bolmak, gamly-gussaly bolmak. Magtymguly zar aglapdyr mat bolup, Kaýda watan tutduň, gardaş Abdylla (Magtymguly). 3) küşt oýnunda: utulmak, ýatmak. Mat etmek (eýlemek) 1) öldürmek, ýok etmek. Gamgyn bolma gözel şahym, şol duşmany mat eýlär men (“Görogly”). 2) küşt oýnunda: utmak, şasyny ýatyrmak.
Uygurca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Kurban, 2016)
mat
a. Mat, yenilme. Mat bolmaq – Mat olmak.
Sahaca—İngilizce Sözlük (Straughn, 2006)
mat-
v. to deprive of something
Dîvânü Lugâti’t-Türk Dizini (TDK)
mat
öyle, ancılayın·I, 321 § andag mat; o öyle· I, 321