huş
Türkiye Türkçesi – Tatarca Sözlük (Ganiyev, 1998)
huş
и. каен агачы
Azerbaycan Türkçesinin Açıklamalı Sözlüğü (Orucovun, 2006)
huş
is. [fars.]
1. Diqqət, fikir. ..Bir iskamyada oturan oğlanın huşunun yarısı müəllimdə olanda, yarısı da yanındakı qızda olacaq.. C.Məmmədquluzadə. [Dərviş:] Huşum və bədənim ləmsləşdi, pozğunlaşdı, özümü duymaz oldum.. A.Divanbəyoğlu. • Huşa getmək – fikrə getmək, fikrə dalmaq, xəyala dalmaq. Mən səni düşünərək getdiyim zaman huşa; Bəlkə də sən girirsən əlbəyaxa vuruşa? Ə.Cəmil. Huşu dağılmaq – fikrini cəmləşdirə bilməmək, fikri dağılmaq. Huşundan çıxmaq – yadından çıxmaq, unutmaq.
2. Mürgü, yarıyuxulu hal. • Huş aparmaq, huşa getmək – mürgüləmək. – [Sayalı və Durna] xəstəxanadan içəri girən zaman Xasay huşa getmişdi. Ə.Vəliyev. Kamal da yerinə uzanmış, amma yatmamışdı. Arabir onu huş aparırdı. M.Rzaquluzadə. ‣ Huşa getmək – bax. huşunu itirmək. [Vəzir:] [Oğlanın] .. xörəyinin içinə bihuşdarı tökün. Huşa gedən kimi götürüb tolazlayın bir dərənin içinə. (Nağıl). Huşa gəlmək – ayılmaq, huşu özünə gəlmək, özünə gəlmək. Reyhan huşa gəlib, özünü divlərin yanında gördü. (Nağıl). [Münəvvər:] Ana, sən insaf elə, qoy mən o qədər bu evdə qalım ki, babam huşa gəlsin. M.S.Ordubadi. Huşa gətirmək – ayıltmaq, özünə gətirmək. Qaraçılar xeyli çalışdıqdan sonra hər ikisini [Yasəmən ilə Qaraca qızı] huşa gətirdilər. S.S.Axundov. Adamlar oğlanı örtülü maşınların birinin içinə aparıb, huşa gətirməyə başladılar. Ə.Sadıq. Huşdan getmək – bax. huşunu itirmək. Axırda Dəmirçioğlu huşdan gedib yıxıldı. “Koroğlu”. Huşu başına gəlmək – bax. huşa gəlmək. Gülsəhərin huşu yavaş-yavaş başına gəlir, adamları tanımağa başlayırdı. Ə.Vəliyev. Huşu baş(ın)dan çıxmaq (uçmaq) – bax. huşunu itirmək. Şahzadə Mütalibin huşu başından uçdu. Bir vaxt gözün açıb gördü, lələ köçüb, yurdu boş, qızlardan əsər yoxdu.. (Nağıl). [Bəhram] duruxdu, sanki huşu başından çıxdı. Ə.Vəliyev. Huşunu aparmaq – heyran etmək, məftun etmək, valeh etmək. Əziziyəm bağ sinə; Səyyad keçər dağ sinə; Baxdım, huşum apardı; Mərmər buxaq, ağ sinə. (Bayatı). Huşunu başına yığmaq – fikrini cəmləşdirmək, düşünmək, fikirləşmək, götür-qoy eləmək. Mən məəttəl qalmışdım və heç macal eləmədim ki, huşumu başıma yığam.. C.Məmmədquluzadə. Huşunu itirmək – bihuş olmaq, özündən getmək, huşdan getmək, bayılmaq, qəşş etmək. [Nəbi:] Yazığın üz-gözü, hər yeri qandır; Huşunu itirib, halı yamandır. S.Rüstəm.
Azerbaycan Türkçesinin Sinonimler Sözlüğü (Çakıroğlu, 2013)
huş
I. şüur, düşüncə, idrak
{şuur, düşünce, idrak}
II. hafizə, yaddaş
{hafıza, yâd}
III. mürgü, süstlük
{duygusuzluk, hissizlik}
Pamukkale Azerbaycan Türkçesi - Türkiye Türkçesi (ADT versiyonu)
huş
akıl
Türkmencenin Açıklamalı Sözlüğü (Kyýasowa, 2016)
huş
[hu:ş], at.1.Bolup geçen wakalary ýatda saklamaga we ony gürrüň edip bilmäge ukyplylyk; aň, ýat. Ýüregim joş berse, aklym jem bolar, Pikir basar, gaýgy huşy ýandyrar (Magtymguly). Wah, huşum gurasyn, halym perişan (G. Ezizow). 2.göç.m. Oýalyk. Düýşümdiginem bilemok, huşumdygynam.
‣ Huşa getiriji arak-şerap içip, huşuny gideren adamlary huşuna getirýän saglygy goraýyş edarasy. Huşuny almak aňkasyny aşyrmak, aňyny almak. Huşuňa gelmek1) bir waka ýadyňa düşmek, aňyňa gelmek, ýatlap bilmek. Aý ýok-la, beýle zad-a huşuma- da gelenok (B. Kerbabaýew). 2) bihuşlykdan açylmak, özüňe gelmek. Huşuňy ýitirmek 1) huşsuzlyk ýagdaýyna düşmek, huşuňdan aýrylmak, aňsyz bolmak. 2) özüňi bilmän ýatmak, özüňden gitmek.