Kör
Türkiye Türkçesi – Arı Duru Türkçe Sözlüğü (Kuleli, 2013)
kör
[Köken: Farsça] Sokur, Gözsüz
Türkiye Türkçesi – Tatarca Sözlük (Ganiyev, 1998)
kör
и. 1) сукыр, күзсез; kör adam сукыр кеше; kör göz сукыр күз; 2) тонык; kör ışık тонык яктылык; 3) үтмәс; kör bıçak үтмәс пычак □ kör etmek сукырайту; ◊ kör boğaz туймас тамак; kör çapa китмән; kör ebe сукыр тәкә, күз бәйләш уены
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü (Ercilasun, 1991)
kör
Türkiye Türkçesi: kör
Azerbaycan Türkçesi: kór
Başkurt Türkçesi: hukır küⱬhiⱬ
Kazak Türkçesi: körsokır
Kırgız Türkçesi: kör sokur
Özbek Türkçesi: kör
Tatar Türkçesi: sukır küzsiz
Türkmen Türkçesi: kor
Uygur Türkçesi: kör karğu
Rusça: slepóy
Kırgızca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Yudahin)
kör-
III, 1. görmek; körö alboo: kin, husumet; uyku körböyt: uyku görmüyor (uyumuyor, uyumak imkânını bulamıyor) ; körbös töönü körböyt ats. : görmiyen deveyi bile görmez; “kördüm” degen köp söz, “körbödüm” degen bir söz ats. : “ gördüm” demek – çok sözdür, “ görmedim” demek ise – bir sözdür (göreni çok soruşturuyorlar; görmedim diye cevap ise, soruşturmalardan kurtulmuş olur) ; cakşı kör- : birisine karşı teveccüh veya sevgi beslemek; caman kör- : sevmemek; nefret etmek; maakul kör- : tasvip etmek, onamak; bala kör- : çocuk sahibi olmak; körgön ene: öz anne; körgön eneñ men edim, kötörgön eneñ Akkanış folk. : öz annen bendim, bakan annen ise Akkanış idi; baydañdı körbödüm: senin hayrını görmedim; 2. görmek geçirmek; körbögönü kalbağan: başından geçirmediği şey kalmamış, görmediği kalmamış; men erte körö cürgön kişimin: (ben) bunu daha evvel geçirmişim; bu iş, benim için ilk başıma gelen şey değildir; 3. bir şey saymak, bir şey yerine kabul etmek; köp kör- : çok görmek; çok saymak; az kör- : az görmek; kifayetsiz saymak; mingeniñ cakşı at bolso, alıstı cakınday kör ats. : bindiğin iyi at olursa, uzağı yakın gör! ; atımdı at körböyt: benim atımı at yerine koymuyor; 4. (önce gelen ablatif ile) ( birisini, bir nesneyi) kabahatlı, müsebbip saymak, senden gördüm, seni kabahatlı saydım; caman katın başın cuubay, bitten köröt ats. : kötü karı başını yıkamaz, biti kabahatlı çıkarır; 5. (önce gelen geçen zamandan gerundifi ile birlikte) denemek, sınamak; kılıp kör! : deneyip bak! ; kötörüp kör! : kaldırıp bak! ; 6. (önce gelen hal zaman gerundifi ile ise, emrin kesinliğini yahut ricanın kuvvetini ifade eder) : körgözö körgün közümö folk. : onu gözümün önüne getir! ; kara narğa cüktöy kör! folk. : onu kara deveye yüklet! belinen karmap büktöy kör! folk. : belinden kavrayıp bük! ; mine kör! : al da, bin! ; cinime tiye körbö! : sakın beni kızdırma! .
Kırgızca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Yudahin)
kör
I, f. kör, ama; kör ayğır mec. : beceriksiz, hımbıl.
II, f. mezar, kabir; kör oozunda: kabir yakasında (ölüm döşeğinde) ; kördöy: siyah, siyahlık; kördön suurup, körgö salıp tildeptir: alabildiğine sövüp- saydı (harf. : mezardan sürükleyip çıkarak, mezara yeniden koyarak küfür etti) ; körbögönü kör boldu: görmediği kalmamış, görmüş- geçirmiş (harf. : o yalnız kabiri görmemiş) ; atañdıñ (veya atañ) körü!: sövme tabiridir (harf. : babanın kabri) ; körü küysün! söv. : kabri yansın! ; meni kör cerge cumşay beret: beni her işte kullanıyor, benden hıncını çıkarıyor; kayda barsa da, Mamaydın körü: nereye gidersen Mamayın kabrine rastlarsın; kör bayge: ölüyü hatırlama dolayısiyle tertip edilen at koşuları; teltoru attı berbeymin, kör baygege çarptıram folk. doru atı vermiyorum, ben onu yoğaşı koşusunda koşturacağım; kördön çığa kalğanday: (kabirden çıkıvermiş gibi) ansızın, birden- bire.
Türkmencenin Açıklamalı Sözlüğü (Kyýasowa, 2016)
kör
[kö:r] I, syp. 1. Görmekden mahrum, gözi görmeýän, batyl. Kör hasasyny bir aldyrar (Nakyl). 2. göç.m. Düşünjesiz, hiç zat bilmeýän. Okamasaň, senem men ýaly kör galarsyň.
‣Kör abraý şowuna düşen, aňsat üstünlik, sähel zat üçin gelen abraý. Agdaryşdyrýaryn hem-de türkmen edebiýatyna degişli şol delilnamany tapsam, bir kör abraý bolsa-da ähtimal diýip, içimi gepledýärin (“Edebiýat we sungat”). Kör alaka kürümini ekerançylyk meýdanynda gazýan, ösümlikleriň köküni iýýän gözi kiçijik gara alaka. Kör alaka ekine uly zyýan ýetirýär. Kör bolaýyn (bol, bolsun ) başarmasam, özüm günäkär, näme bolsam, şol bolaýyn, kynçylygy özüm göreýin. Başarsam-a öz başymy özüm çaraýyn, başarmasam kör bolaýyn! (G. Kulyýew). Kör bolmak 1) suw çykmasy kesilmek, akmasy galmak (çeşme, gözbaş hakynda). Ol ýerde kör bolan çeşme bardy.2) göwsüň, ýelniň gözi bitmek, süýt gelmesi kesilmek. Sygryň bir emjegi kör bolupdyr. Kör düýesi köprüden geçen öýlenen, öýli-işikli bolan. Köre hasa belli, hiç kim üçin gümürtik däl, hemmä mälim, görnüp dur. Köre hasa bolmak göze dürtülip durmak, äşgär bolmak, aç-açan, belli bolmak. Kör hasasyny bir aldyrar adam bir gezek özüni aldatdyrar, emma ikinji gezek aldatdyrmaz. Kör etmek bir zady owarram etmek, başyňdan aýlap urmak, taşlamak. Men-ä seniň çakylygyňy eşidip, gyssagly işlerimi-de kör edip geldim (N. Pomma). Köre zekat beren ýaly biri eden ýagşylygyňy bilmedik ýagdaýynda aýdylýar. Kör galmak sowatsyz, okuwsyz, bilimsiz galmak, nadan galmak. Kör iýip, köse gägirmek alan-aldy etmek, çem gelen alyp dargatmak. Kör keýp az wagtlyk keýp, bolar- bolmaz lezzet. Kör mydar ýykma-ýykylma gün görýän, zordan gününi aýlaýan. Kör mydar ýagdaý. Kör nebis zada bolan doýmaz-dolmaz isleg, meýil, baýlyga gyzma. Körüň eline büre düşen ýaly berk, mäkäm, ähtibarly saklamak, tutmak.
KÖR [kö:r] II, at. Iş, iş-alada, özüňe degişli iş- dert.
‣Körüň bilen bolmak öz iş-derdiň bilen meşgul bolmak. Öz körüň bilen bolarlar, gep diýip kaňkap ýörmezler. Körüň ýok seniň ol ýerde işiň ýok. – Olarda körüň ýok, aýagyňam sekäýme!
Sahaca—İngilizce Sözlük (Straughn, 2006)
kör-
v. to see; körümtüö a. able to see, observe; abaahı kör- v. to dislike; körüü n. comp. view; kördöö- v. to look for, ask for; körüñ n. appearance; körünnyük n. gallery
Sahaca—İngilizce Sözlük (Straughn, 2006)
kör
n. fun; kör-nar n. fun
Karaçay-Malkarca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Nevruz, 1991)
kör
1. Çukur, mezar (mec.). ~ ge salmak: çukura koymak, mezara koymak, ~ge kirlik: mezara giresice, adam körürün körmey ~ge kirmez (as.): insan göreceğini görmeden mezara girmez, töründen ~ü cuvukdu (d): üstünden altı yakındır, gövdesinden kıçı daha yakın, ~degi törge kaytmaz (as.): alttaki üste dönmez, makamını kaybeden geri dönemez; 2. Bk. sokur (az kullanılır).