Aciz
Türkiye Türkçesi – Arı Duru Türkçe Sözlüğü (Kuleli, 2013)
aciz
[Köken: Arapça] Güçsüz
Türkiye Türkçesi – Tatarca Sözlük (Ganiyev, 1998)
aciz
и. гаҗизлек, мескенлек; аптыраганлык
aciz II с. гаҗиз, аптыраган, аптыраштагы; □ aciz kalmak гаҗиз калу
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü (Ercilasun, 1991)
aciz
Türkiye Türkçesi: aciz
Azerbaycan Türkçesi: ãciz
Başkurt Türkçesi: köshöz
Kazak Türkçesi: älsiz älüvetsiz
Kırgız Türkçesi: alsız küçsüz
Özbek Türkçesi: àciz küçsiz
Tatar Türkçesi: köçsiz
Türkmen Türkçesi: ecḯz
Uygur Türkçesi: aciz
Rusça: bessü'nıy nemoşnıy
Azerbaycan Türkçesinin Açıklamalı Sözlüğü (Orucovun, 2006)
aciz
sif. [ər.]
1. Əlindən iş gəlməyən, bacarıqsız, zəif. Aciz uşaq. Aciz adam. O çox aciz adamdır. – Bizim söhbətimizə gəldikdə, tələbə Əbdülhəsənzadə Xəlil, necə ki axırda məlum oldu, heç də aciz deyilmiş. C.Məmmədquluzadə. // Nə edəcəyini bilməyən, çaşıb qalmış. Mən bu işdə acizəm. – [Hacı Kərim:] Mən ki zərgərəm, yövmiyyə xərcimdən ötrü acizəm. M.F.Axundzadə. • Aciz etmək – iqtidarsız etmək, bacarmaz hala gətirmək, son dərəcə zəif salmaq. Xəstəlik onu lap aciz edib. Aciz qalmaq, aciz olmaq – bir iş görmək iqtidarından məhrum olmaq, bacarmamaq. Olsun aləmlərə hökmün nafiz; Qalsın əmrində təbiət aciz. A.Səhhət. Murovlar, pristavlar, naçalniklər, hətta qubernatorun özü onun [Əbdülkərimin] əlində aciz qalıb, öhdəsindən gələ bilmirdilər. Ə.Haqverdiyev. [Yusif:] Bu zorbalıqda ayı mənim qamçımın qorxusundan hər cür oyun çıxarır, amma bu balacalıqda qızın əlində aciz qalmışam. S.S.Axundov. Çox zaman qəşəng söz deməyi bacaran adamlar çətin hallarda qəhrəmanlıq göstərməkdən aciz olurlar. M.Hüseyn.
2. Cəsarətsiz, qətiyyətsiz, qorxaq. Aciz adam. // İs. mənasında. [Heydər bəy:] Əlbəttə, acizləri həmişə tuturlar. Malını alıb tənbih edirlər. M.F.Axundzadə. // Yazıq, fağır, məzlum, əlsiz-ayaqsız. [Fəxrəddin:] İlan insanları ehtiyatsızlığa sövq etmək üçün özünü aciz göstərir. M.S.Ordubadi.
Azerbaycan Türkçesinin Sinonimler Sözlüğü (Çakıroğlu, 2013)
aciz
I. bacarıqsız, fərsiz, iqtidarsız
{beceriksiz, kabiliyetsiz, güçsüz}
II. cəsarətsiz, qətiyyətsiz, qorxaq
{cesaretsiz, sinik, korkak}
Pamukkale Azerbaycan Türkçesi - Türkiye Türkçesi (ADT versiyonu)
aciz
aciz