Hazır
Türkiye Türkçesi – Arı Duru Türkçe Sözlüğü (Kuleli, 2013)
hazır
[Köken: Arapça] Dayar, Anık
Türkiye Türkçesi – Tatarca Sözlük (Ganiyev, 1998)
hazır
с. әзер; hazır elbise әзер кием; gitmeye hazırız без китәргә әзер; yemek hazır mı? аш әзерме?
Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü (Ercilasun, 1991)
hazır
Türkiye Türkçesi: hazır
Azerbaycan Türkçesi: hazır
Başkurt Türkçesi: äⱬir ⱨäⱬir
Kazak Türkçesi: äzir dayar dayın
Kırgız Türkçesi: dayar
Özbek Türkçesi: täyyàr hàzir
Tatar Türkçesi: äzir ⱨäzir
Türkmen Türkçesi: hǟzir tayyãr
Uygur Türkçesi: hazir täyyär
Rusça: gotóvıy
Azerbaycan Türkçesinin Açıklamalı Sözlüğü (Orucovun, 2006)
hazır
sif. və zərf [ər.]
1. Bir işi icra etmək üçün lazım olan hər şeyi olan; amadə. Mən hazıram, gedə bilərik. Yola düşməyə hələ hazır deyil. Çıxışa hazır olmaq. – Qapının ağzında nökər Vəli hazır durubdur. Ü.Hacıbəyov. Qanadın üstündə o mehribanım; Uzanıb deyir ki: “Mən hazıram, sür”. M.Rahim.
2. Bir işi görməyə razı olan, həvəs, meyil göstərən. O bizimlə getməyə hazırdır. Sizi saatlarla dinləməyə hazıram. – Zeynal Şərifzadənin göstərəcəyi yol ilə getməyə hazır idi. S.Hüseyn. Çarpışmağa biz hazır; Yerlərlə, fələklərlə. A.Şaiq.
3. Hazırlanmış; işlənməyə, istifadəyə yarar vəziyyətdə olan. Nahar hazırdır. Maşın hazırdır, bizi gözləyir. – Stolun üstündə nə ki lazım idi, hamısı hazır olmuşdu. N.Nərimanov. Bir az keçmədən çay hazır oldu. Ə.Vəliyev. // Tikilmiş və ya hazırlanmış halda satılan (sifarişli ziddi). Hazır paltar. Hazır ayaqqabı. Hazır şalvar. // Qabaqcadan düşünülmüş, qabaqcadan fikirdə tutulmuş, hazırlanmış (söz, cavab və s. haqqında). Hazır cavab. Hazır ibarələr. // Hazırlanmış, yetişdirilmiş, öyrədilmiş, təlim keçmiş. Hazır mütəxəssis. – [Əhməd Salmana:] Oxumalıyıq.. Sonra bir müddət keçmiş, hazır kadrımız da olar, kiçik bir təşkilat yaparıq. Çəmənzəminli.
4. Söhbəti gedən yerdə olan, şəxsən orada iştirak edən (qaib ziddi).
5. İndi ki, madam ki, lap yerində. Hazır gəlmisən, bu işi də gör. Hazır yazırsan, bu sözləri də əlavə et.
6. Hazırda şəklində zərf – indi, bu saat, indilikdə, indiki halda. Hazırda Atabəy məmləkətlərinin bir tək müttəfiqi və dostu yoxdur. M.S.Ordubadi. İçərişəhərin hazırda beş darvazası varsa da, keçmişdə bunlar dörd imiş. H.Sarabski. ‣ Hazıra qonmaq – başqalarının əməyi ilə meydana gəlmiş bir şeyə şərik çıxmaq. Hazıra nazir – başqalarının əməyi ilə meydana gətirilmiş bir şeyə şərik çıxmaq istəyən və ya şərik çıxan adam haqqında. Hazıra (hazırına) nazir olmaq – bax. hazıra qonmaq. [Ata:] Müftə çörəyi sən yeyirsən, hazırına nazir olmusan. Ə.Vəliyev. Hazır ol! hərb. – hazırolma komandası. Bayraqdarların dalınca gedən şeypurçular qoşuna “Hazır ol!” – işarəsi verincə, qırx min qılınc bir kərə qınından çıxdı. M.S.Ordubadi.
Pamukkale Azerbaycan Türkçesi - Türkiye Türkçesi (ADT versiyonu)
hazır
hazır
Karaçay-Malkarca – Türkiye Türkçesi Sözlüğü (Nevruz, 1991)
hazır
¹ hazır. Keterge ~mısa: gitmeye hazır mısın? ~ bolup tur: hazırda bekle, ~ boluv: hazırlanma, ~ bolmak: hazır olmak, ~ etiv: hazır etme, dayım ~ma: daima hazırım, ~ aşha teren çolpu: hazır aşa derin kepçe (d).
² barutluk, kovan, klasik Kafkas erkek elbisesinin göğüslerine dikilen bez kılıflara yerleştirilen barutluklar veya barut kovanlarndan her birine verilen ad. [Barutluğun hazne kısmı genellikle ağacı oymak suretiyle yapılır ve bu oyuğa barut doldurulur, kapaklar ise kişinin maddi gücüne göre kemikten, gümüşten veya altından yapılırdı]. Akbaş ~la: kemik başlı barutluklar. kümüş ~la: gümüş başlı barutluklar, ~ orunla: barut konulan yuvalar (kovanlar), altın ~: altın başlı barutluklar. [Bunlara yanlışlıkla fişeklik deyenler de vardır, oysa hazırların içine fişek sığdırmak imkânsızdır, çünkü fişenk standardına uygun yapılmamışlardır].